ישׂראל קען מער ניט איגנאָרירן „די גויים‟

Israel Can No Longer Ignore the World

דער ישׂראלדיקער פּרעמיער בנימין נתניהו
דער ישׂראלדיקער פּרעמיער בנימין נתניהו

פֿון דזשיי דזשיי גאָלדבערג (Forward)

Published December 30, 2014, issue of January 23, 2015.

אין אַפּריל 1955, בעת די ישׂראלדיקע פֿײַערונגען לכּבֿוד יום־העצמאות, האָט פּרעמיער דוד בן־גוריון דערקלערט: „די צוקונפֿט פֿון דער מדינה געווענדט זיך נישט אין דעם וואָס ׳די גויים׳ זאָגן, נאָר אין דעם וואָס די ייִדן טוען.‟

אפֿשר איז דאָס דעמאָלט טאַקע אמת געווען, אָבער די הײַנטיקע רעאַליטעט איז גאָר אַן אַנדערע. די וועלט איז הײַנט געקניפּט־און־געבונדן. לענדער זענען אָפּהענגיק איינס פֿונעם אַנדערן וואָס שייך דער בערזע, קרעדיט, רוי-שטאָף, רעכט צו לאַנדן עראָפּלאַנען, אאַז״וו. יעדעס לאַנד קאָן באַדראָט ווערן פֿון ווירוסן און באַקטעריעס פֿון אַנדערע לענדער. אַ שלעכט ווייץ־גערעטעניש אין רוסלאַנד קאָן גורם זײַן אַ רעוואָלוציע אין טוניזיע און אַ פּוטש פֿון אַ רעזשים אין עגיפּטן.

דער גרעסטער גלאָבאַלער כּוח איז הײַנט דער פּרײַז פֿון נאַפֿט. במשך פֿון די פֿאַרגאַנגענע זעקס חדשים האָט דער פּרײַז דורכגעמאַכט איינע פֿון די גרעסטע ענדערונגען אין די לעצטע צענדליקער יאָרן. אין יוני איז עס געווען $114 אַ פֿאַס, און אין מיטן דעצעמבער — $59 אַ פֿאַס. פֿאַר די פֿאַראייניקטע שטאַטן איז דאָס אַ גרויס געווינס, אָבער פֿאַרן רוסישן רובל — אַ ריזיקער קלאַפּ. ס׳האָט אויך שטאַרק געשטערט דער איראַנישער עקאָנאָמיע, וואָס האָט שוין פֿון פֿריִער געליטן פֿון די סאַנקציעס קעגן איר.

די סיבה פֿון דער שטאַרקער ירידה פֿונעם פּרײַז איז די איבערפּראָדוקציע פֿון נאַפֿט איבער דער וועלט. געוויינטלעך, ווען עס געפֿינט זיך אַן עודף פֿון נאַפֿט, און די פּרײַזן הייבן אָן שטאַרק צו פֿאַלן, שנײַדט OPEC די פּראָדוקציע. אָבער סאַודיע, וואָס פֿירט דאָס רעדל בײַ OPEC, האָט דאָס מאָל נישט פֿאַרקלענערט די קוואָטעס און במילא דערלויבט דעם פּרײַז פֿון נאַפֿט צו פֿאַלן. מסתּמא, האָפֿן די סאַודיער, אַז אַ טייל פֿון די אַמעריקאַנער פּראָדוצירער וועלן באַנקראָטירן צוליב די שטאַרק־נידעריקע פּרײַזן.

דער עודף פֿון נאַפֿט איז אַ גרויסע מעלה פֿאַר פּרעזידענט אָבאַמאַ. אַז מע נעמט אין באַטראַכט די גוטע לעצטע נײַעס וועגן דער אַמעריקאַנער עקאָנאָמיע; דעם רוסישן צוזאַמענבראָך, און די סימנים פֿון איראַנישער בייגעוודיקייט אויפֿן נוקלעאַרן פֿראָנט, זעט אויס, ווי דער אַמעריקאַנער פּרעזידענט האָט מער פּאָליטישע הצלחה הײַנט ווי ער האָט שוין חדשים, און אַפֿילו יאָרן לאַנג נישט געהאַט.