איין ספֿרדישע שפּראַך צי גאַנצע דרײַ?

One or Three Sephardic Languages?

מאָלי פֿיצמאָריס, אַ סטודענטקע פֿון פּראָפֿ׳ דעווין נער, וועלכער שטייט הינטער איר, טרעט אויף מיט אַ חודש צוריק בעת דער לאַדינאָ־אונטערנעמונגען אין סיאַטל.
Meryl Schenker
מאָלי פֿיצמאָריס, אַ סטודענטקע פֿון פּראָפֿ׳ דעווין נער, וועלכער שטייט הינטער איר, טרעט אויף מיט אַ חודש צוריק בעת דער לאַדינאָ־אונטערנעמונגען אין סיאַטל.

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published January 29, 2015, issue of February 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 4)

פֿאַרוואָס האָט מען דווקא אויסגעקליבן אַזאַ אָרט און דאַטע? פּראָפֿ׳ דעווין נער (נאַאַר), וועלכער פֿירט אָן מיט די ספֿרדישע שטודיעס בײַם וואַשינגטאָנער אוניווערסיטעט, און האָט געשפּילט אַ שליסל־ראַלע אין דער אונטערנעמונג, האָט דערקלערט דעם „פֿאָרווערטס‟, אַז מיט אַ יאָר צוריק, אויפֿן סמך פֿון אַ פֿאָרלייג מצד דער „לאַדינאָ־אינסטאַנץ‟ אין יורשלים, האָט מען באַשלאָסן דורכצופֿירן אַ ספּעציעלע פּראָגראַם דעם לעצטן טאָג חנוכּה, אַ סימבאָל פֿון דעם, וואָס די „ליכט‟ פֿון דער ספֿרדישער שפּראַך ברענען ווײַטער, נישט געקוקט אויף די פֿינצטערע פּראָגנאָזן פֿון אירע באַגראָבער. אין סיאַטל וווינען אַ סך גריכישע און טערקישע ספֿרדים, און אינעם וואַשינגטאָנער אוניווערסיטעט פֿאַרנעמט מען זיך אַקטיוו מיט לאַדינאָ און דער ספֿרדישער קולטור. מיט אַ יאָר צוריק, האָט דער מעיאָר פֿון סיאַטל, מײַק מאַק׳גין, און אַ צאָל אַנדערע פּאָליטיקער פֿונעם שטאַט וואַשינגטאָן, אָפֿיציעל דערקלערט דעם 5טן דעצעמבער ווי דעם „טאָג פֿון לאַדינאָ‟.

אויף דער אונטערנעמונג זענען במשך פֿון צוויי שעה אויפֿגעטראָטן אַ צאָל לעקטאָרן, קולטור־אַקטיוויסטן, זינגער און מעשׂה־דערציילער. נער, איינער פֿון די באַקאַנטסטע לאַדינאָ־אַקטיוויסטן אין דער וועלט און דער שאַפֿער פֿון דער עלעקטראָנישער ביבליאָטעק פֿון לאַדינאָ־ביכער, גלייבט, אַז אַזעלכע קליינע אונטערנעמונגען קאָנען ווערן אַ קאַטאַליזאַטאָר פֿון אַ גלאָבאַלן קולטורעלן ווידערגעבורט, וואָס וועט פֿאַראייניקן די ספֿרדישע קהילות אין סיאַטל, לאָס־אַנדזשעלעס, ניו־יאָרק, בוענאָס־אײַרעס, סטאַמבול, ירושלים און אַנדערע שטעט. דער פּראָפֿעסאָר האָט צוגעגעבן, אַז אין פֿאַרגלײַך מיט אונדזער „פֿאָרווערטס‟, איז די לעצטע אַמעריקאַנער צײַטונג אויף לאַדינאָ בטל געוואָרן אין 1948; דערפֿאַר נייטיקט זיך די ספֿרדישע שפּראַך אין אַזעלכע פּראָגראַמען, וואָס האָבן שוין צוגעצויגן דעם אויפֿמערק פֿון אַזעלכע חשובֿע געסט, ווי די אַמבאַסאַדאָרן פֿון טערקײַ און שפּאַניע.

חנה פּרעסמאַן, די דירעקטאָרין פֿון קאָמוניקאַציע־ענינים בײַם צענטער פֿון ייִדישע שטודיעס אינעם וואַשינגטאָנער אוניווערסיטעט, אַ קאָרעספּאָנדענטקע פֿונעם Forward און אַ צאָל אַנדערע ייִדישער אויסגאַבעס, פֿאַרנעמט זיך אויך אַקטיוו מיטן לאַדינאָ־אַקטיוויזם. אין דער זעלבער צײַט, האָט זי נישט לאַנג צוריק רעדאַגירט, בשותּפֿות מיט לאַראַ ראַבינאָוויטש און שירי גורן, דאָס בוך Choosing Yiddish („אויסקלײַבן ייִדיש‟). פּרעסמאַן האָט דערקלערט אונדזער צײַטונג, אַז איר אינטערעס צו דער ספֿרדישער קולטור האָט צו טאָן מיט איר מאַמעס ספֿרדישע שרשים פֿונעם גריכישן אינדזל ראָדעס. זי גלייבט אָבער נישט, אַז בײַ די ספֿרדים קאָן אויפֿקומען אַן אַנאַלאָג פֿון ייִדישיזם.

אין דער פֿרומער וועלט איז אַזאַ באַוועגונג אויך נישטאָ. הרבֿ עובֿדיה יוסף און אַנדערע באַקאַנטע טוער האָבן דווקא פֿאַרשפּרייט דעם דערמאָנטן סטערעאָטיפּ, לויט וועלכן אַלע מיזרחדיקע ייִדן זענען „ספֿרדים‟, כּדי צו שאַפֿן אַ סאָלידאַריטעט צווישן די נישט־אַשכּנזישע עדות, וואָס האָבן אַ סך געליטן פֿון דיסקרימינאַציע מצד די אַשכּנזישע ציוניסטן. ס׳איז מערקווירדיק, אַז די אינטערנאַציאָנאַלע יערלעכע פּראָגראַם לכּבֿוד לאַדינאָ האָט מען געגרינדעט נישט אין ירושלים, ווי די ספֿרדישע שפּראַך־סאָלידאַריטעט איז הײַנט פֿאַרבונדן מיט העברעיִש, נאָר אינעם מולטי־קולטורעלן סיאַטל.