קונסט און קולטור

אַ קאָנצערט מיט „טויזנט טעמען‟

A Concert with a Thousand Flavors

פֿון לייזער בורקאָ

דעם 28סטן יאַנואַר איז פֿאָרגעקומען אינעם „מוזיי אויף דער עלדרידזש־סטריט‟ די פּרעמיערע פֿון מרים־חיה סגלס ערשטן אַלבאָם „טויזנט טעמען‟. דעם טיטל האָט זי גענומען פֿונעם ערשטן ליד אויפֿן אַלבאָם, אַ ליבע־דערקלערונג פֿאַר דער שטאָט ניו־יאָרק, וווּ „מע פּלאַפּלט אויף ייִדיש אַ גאַנצן מעת־לעת‟. דאָס איז איינס פֿון זיבן לידער דאָרט, וואָס זי האָט אַליין געשאַפֿן — סײַ די ווערטער, סײַ די מוזיק — און די אַנדערע פֿינף זײַנען אויך מער זעלטענע, מער באַטעמטע, ווי יענע לידער, וואָס מע הערט כּסדר. דעם אַלבאָם איז שוין איצט צו באַקומען — אָדער באַשטעלן ווי אַ קאָמפּאַקט־דיסק, אָדער גלײַך אַראָפּלאָדן פֿון סגלס וועבזײַטל: https://amks.bandcamp.com/releases

מרים־חיה סגלס נוסח פֿון זינגען קומט סײַ פֿון איר פֿאָלקסטימלעכן סטיל, ווי בײַ די פֿאַרצײַטישע ייִדישע זינגערינס, וואָס מע הערט אויף די אַלטע פּלאַטעס, סײַ פֿון דער ספּעציפֿישקייט פֿון איר קול, וואָס דערגרייכט אַזעלכע הויכע נאָטן, וואָס אַ מאָל קענען נאָר הינט און קעץ זיי דערהערן. אָבער די צוהערער, וואָס קענען זי זינט אַ סך יאָרן, וועלן הײַנט דערקענען, אַז איר זינגען האָט די לעצטע צײַט זיך היפּש אַנטוויקלט: אין איר קול שפּירט זיך דער גרויסער כּוח פֿון פֿריִער, אָבער מע הערט דאָרט אויך כּל־מיני סובטילע קאָלירן און ניואַנסן, וואָס זײַנען איצט צוגעקומען.

סגל האָט זיך ניט פֿאַרלאָזט אויף איר נאַטירלעכן טאַלאַנט, זי האָט לאַנג און שווער געאַרבעט מיט אַ שטים־טרענירערין און זיך געלערנט בײַ באַקאַנטע קלעזמאָרים, כּדי איר מוזיק זאָל דערגרייכן די איצטיק שלמות. דערצו האָט זי זיך באַראָטן מיט ייִדיש־מומחים, כּדי איר אַלבאָם זאָל זײַן פֿרײַ פֿון דער שפּראַכיקער גרײַזיקייט און עם־הארצות, וואָס צייכענען אויס אַ טייל פֿון דער הײַנטיקער קלעזמער־מוזיק. וועגן „טויזנט טעמען‟ לאָזט זיך זאָגן, אַז ס׳איז ניט בלויז שיין געשפּילט און געזונגען, מע הערט אויך אַ זאַפֿטיקן, נאַטירלעכן ייִדיש, מיט אַלע דיאַלעקטישע קנייטשן, און אַפֿילו — גראַמאַטיש אויסגעהאַלטן!

כאָטש סגל איז באַקאַנט פֿאַר אירע פֿריילעכע, ענערגישע און הומאָריסטישע לידער, זײַנען דאָ אינעם אַלבאָם עטלעכע שטילע און טרויעריקע — און דווקא די שענסטע. דאָס ליד „שטיינער‟, למשל, האָט זי אָנגעשריבן נאָך אַ וויזיט אין פּוילן, וווּ אין אַ סך ערטער פֿון אַמאָליקן ייִדישן לעבן האָט זי געפֿונען נאָר דענקמאָלשטיינער. אויך דאָס פֿאָלקסליד „פֿאָרן פֿאָרסטו פֿון מיר אַוועק‟ נעמט אויס מיט פּשטות און אומעטיקער שטימונג.

דאָס ליד „ניו־יאָרק‟ בלײַבט אָבער סגלס „סיגנאַטור‟, אַזוי צו זאָגן — אַ ייִדישיסטישער הימען פֿאַר אונדזער צײַט, וואָס באַזינגט זיך אויפֿן שפּרודלדיקן ייִדיש־לעבן פֿון אַ מאָל און קוקט אַרויס אָפּטימיסטיש אויפֿן מאָרגן:

פֿון ברײַטאָן־ביטש ביז ביינברידזשיווקע
אויף דײַנע היימישע גאַסן
הערט מען נאָך דאָרט
אַ געשמאַק ייִדיש וואָרט
צווישן די ריזיקע מאַסן.
מע פֿירט נאָך די הייסע וויכּוחים
צווישן די פֿרומע און פֿרײַע.
סע גיט נאָך אַ ברען,
און כאָטש נישט ווי געווען,
בויט מען אויף אַ ייִדיש־וועלט אַ נײַע.

סגל האָט מפֿרסם געווען איר אויפֿטריט אויף „פֿייסבוק‟ און געמאַכט פֿאַרשיידענע אַנדערע מעלדונגען — זי איז אַ בריה אויף דעם — אַזוי אַז איך האָב באַקומען צו זען אירע אַנאָנסן 3־4 מאָל אַ טאָג. ס׳איז טאַקע געקומען אַ שיינער עולם, זיכער איז דער קאָנצערט געווען אַ גרויסע הצלחה. איך האָב אָבער פֿאָרט געהאָפֿט און געחלומט, אַז עס וועלן קומען נאָך מער מענטשן — הונדערטער, טויזנטער, וואָס וואָלטן אָנגעפֿילט דעם גרויסן זאַל פֿון דער אַמאָליקער „עלדרידזש־סטריט‟־שיל, אַזוי ווי אין אַ ראָש־השנה מיט הונדערט יאָר צוריק. (כאָטש דעמאָלט האָבן קיין פֿרויען דאָרט ניט געטאָרט זינגען…)

ווען די ייִדיש־וועלט, וואָס מיר בויען דאָ אויף, וואָלט געווען גענוג גרויס, וואָלט איך געווען באַרעכטיקט צו געבן מײַן עצה פֿאַר סגל, אַז זי זאָל איבערלאָזן איר אַרבעט און אָפּגעבן זיך אין גאַנצן מיט ייִדישער מוזיק. איר טאַלאַנט האָט עס זיכער פֿאַרדינט, און מיר, די צוהערער, פֿאַרלירן פֿון יעדער מינוט, וואָס זי פֿאַרנעמט זיך מיט אַנדערע זאַכן. ס׳איז אמת, אַז אונדזערע פֿאָרשער זײַנען אַלע מאָל צופֿרידן זי צו געפֿינען אינעם ייִדישן אָפּטייל „דורות‟ בײַ דער ניו־יאָרקער שטאָט־ביבליאָטעק אויף דער 42סטער, וווּ סגל אַרבעט אַ גאַנצע וואָך. אָן איר וואָלט מען גאָרניט געפֿונען, ווײַל זי איז פֿאַרבליבן אונדזער לעצטע רעפֿערענץ־ביבליאָטעקערין פֿאַר ייִדיש. אָבער הערנדיק איר זינגען, פֿאַרשטייען מיר, איר באַרוף איז צו שטיין אויף דער בינע מיט אַן אייגענעם אַנסאַמבל, איידער צו זיצן בײַם טיש צווישן די פֿאַרשטויבטע פּאָליצעס. זאָלן די נודניקעס און משוגעים, וואָס דרייען זיך אַרום אין דער ביבליאָטעק, האָבן אַ צווייטן קרבן, וועמען צו דערגיין די יאָרן…

אָבער ס׳איז גרינג צו זאָגן און שווער צו „מאַכן אַ לעבן‟ ווי אַ ייִדישער מוזיקער אין אונדזער צײַט. דאַרפֿן מיר זיך פֿאַרלאָזן אויף אונדזערע מיליאָנערן און גרויסע אָרגאַניזאַציעס, וואָס זאָלן אָרגאַניזירן פֿאַר סגל אַ קאָנצערט־טורנע איבער דער וועלט: פּאַריז, לאָנדאָן, בערלין, וואַרשע, ישׂראל, אומעטום, וווּ מע האָט ליב דאָס ייִדישע וואָרט. נאָר ווען מען וועט סגל באַפֿרײַען פֿון דאגת־פּרנסה, וועט זי קענען באַגליקן די וועלט מיט איר טאַלאַנט. לאָמיר גלײַך אָנהייבן, ווער עס וויל קען איר שיקן אַ טשעק אויפֿן אַדרעס:

Amanda Seigel
Dorot Jewish Division
New York Public Library
5th Avenue at 42nd Street
New York NY, 10018