פּובליציסטיק

אין אוקראַיִנע ברענגט געוואַלד נאָך מער געוואַלד

In Ukraine, Violence Generates More Violence

פֿון גענאַדי עסטרײַך

אַ פּוילישע סטודענטקע האָט מיר געזאָגט, אַז ס’איז כּדאַי צו זען דעם פֿילם Miasto 44 („שטאָט 44‟). הגם מיט לייענען אויף פּויליש, בפֿרט אַן אַקאַדעמישן צי אַ צײַטונג־טעקסט, האָב איך ניט קיין גרויסע צרות, איז מיר שווער צו פֿאַרשטיין אַ פֿילם. אָבער דאָ קומט צוניץ רוסיש: עמעצער פֿוילט זיך ניט איבערצוזעצן אויסלענדישע פֿילמען אויף רוסיש און זיי אַרויסצושטעלן אין אינטערנעץ. אַזוי קען מען קוקן גאָר נײַע פֿילמען, און „שטאָט 44‟ איז שפּאָגל־נײַ — אַרויס אין 2014.

דער פֿילם איז וועגן דעם וואַרשעווער אויפֿשטאַנד אין אויגוסט 1944, וואָס בלײַבט אַ סימבאָל פֿון פּוילישער העלדישקייט, ווי אויך אַ סימבאָל פֿון אָנגעווייטיקטע פּויליש־רוסישע באַציִונגען. די זאַך איז, אַז די רויטע אַרמיי איז צו יענער צײַט שוין געווען גאָר ניט ווײַט פֿון וואַרשע, אָבער זי איז ניט געקומען צו העלפֿן די מורדים, ווײַל זיי זײַנען געווען פֿאַרבונדן מיט דער ניט־קאָמוניסטישער פּוילישער רעגירונג, באַזירט אין לאָנדאָן. דערפֿאַר איז געווען כּדאַי (די אָפֿיציעלע רוסישע געשיכטע פֿאַרטײַטשט עס, פֿאַרשטייט זיך, אַנדערש) צו דערלויבן די דײַטשן זיך בלוטיק אָפּרעכענען מיט די וואַרשעווער.

דער סך־הכּל פֿון דעם אויפֿשטאַנד איז געווען אַ שרעקלעכער: אַ קײַמה־לן פֿון 200 טויזנט תּושבֿים און טויזנטער מורדים זײַנען דערהרגעט געוואָרן, די שטאָט איז אין גאַנצן רויִנירט געוואָרן, צענדליקער טויזנטער פּאָליאַקן האָט מען פֿאַרשיקט אין די קאָנצענטראַציע־לאַגערן, אין אוישוויץ בתוכם, און אַזוי ווײַטער.

איך בין ניט אויסן צו רעצענזירן דעם פֿילם. לויט מײַן טעם, איז עס אַ געראָטענע אַרבעט, כאָטש געוויסע טענות צו „שטאָט 44‟ האָב איך אויך. אָבער דער עיקר, האָט דער פֿילם געמאַכט אויף מיר אַן אײַנדרוק צוליב דעם געדאַנק, וואָס איך האָב אין דעם פֿילם דערזען, דהײַנו: ראָמאַנטישע העלדישקייט קען פֿירן צו אַ ריזיקער קאַטאַסטראָפֿע. די יונגע מענטשן, וואָס זײַנען צענטראַלע פֿיגורן אין דעם פֿילם, האָבן זיך געקליבן אויף דער מרידה, ווי מע קלײַבט זיך אויף אַ פּיקניק אָדער, פּינקטלעכער, אויף אַן אַוואַנטורע מיט אַ געוויסן עלעמענט פֿון ריזיקע. זייער הייסער פּאַטריאָטיזם איז אויסגענוצט געוואָרן אין אַ צינישער פּאָליטישער שפּיל.

כ’האָב געקוקט דעם פֿילם וועגן וואַרשע, אָבער טראַכטן האָב איך געטראַכט מער וועגן די געשעענישן פֿון הײַנטיקע טעג, אין אוקראַיִנע. כ’וועל זיך דערלויבן די חוצפּה צו ציטירן זיך אַליין — פֿון מײַן אַרטיקל „איז די מרידה געווען באַרעכטיקט?‟, געשריבן אין מאַרץ 2014: „ס’איז אַוודאי גוט, אַז דאָס לאַנד וועט ווײַטער לעבן אָן אָט דעם שטיקל גאָרנישט [צו יענער צײַט איז דער פּרעזידענט יאַנוקאָוויטש אַנטלאָפֿן פֿון אוקראַיִנע], וועמען מע האָט געהאַט דעמאָקראַטיש אויסגעוויילט. ס’איז באַוווּסט, אַז דעמאָקראַטיע איז אַ קאַפּריזנע זאַך און צו מאָל ברענגט זי אויף דער אייבערפֿלאַך צופֿעליקע צי פּשוט געפֿערלעכע יחידים. אָבער דער בלוטיקער פּרײַז, באַצאָלט פֿאַר אַראָפּוואַרפֿן וויקטאָר יאַנוקאָוויטשן, דערלויבט מיר ניט אַרײַנפֿאַלן אין קיין פֿריילעכער אייפֿאָריע.”

הײַנט האָב איך נאָך ווייניקער סיבות צו זײַן אייפֿאָריש גליקלעך מיט די געשעענישן אין אוקראַיִנע. פֿאַרשטייט זיך, האַלט איך רוסלאַנד פֿאַראַנטוואָרטלעך פֿאַר דער טראַגעדיע, וואָס מע זעט דאָרטן — מיט שוין טויזנטער אומגעקומענע און הונדערטער טויזנטער פּלטים, מיט רויִנירטע שטעט, דערפֿער און מענטשלעכע לעבנס. אָבער די פֿאַראַנטוואָרטלעכקייט ליגט טיילווײַז אויך די לײַט, וועלכע האָבן אַרויסגעפֿירט ראָמאַנטישע העלדן אויף דעם קיִעווער „מײַדאַן‟ און זיי דערנאָך אויסגענוצט. ווען דער אויפֿשטאַנד האָט זיך אָנגעהויבן אין וואַרשע, איז כאָטש אָנגעגאַנגען אַ מלחמה, אַזוי אַז אָן דער מרידה וואָלט דאָרטן בלוט פֿון דער ציווילער באַפֿעלקערונג סײַ־ווי־סײַ (אָבער זיכער ווייניקער) געווען פֿאַרגאָסן.

אין קיִעוו איז קיין מלחמה מיט אַ יאָר צוריק ניט געווען. דאָרטן זײַנען פּשוט שאַרף געשטאַנען די פּאָליטישע און עקאָנאָמישע פֿראַגן. שאַרפֿע פֿראַגן פֿון אַזאַ מין שטייען אַלע מאָל בײַ די אַמעריקאַנער וואַלן צי די וואַלן ערגעץ אין אייראָפּע, ישׁראל וכ’. אָבער קיין בלוט פֿאַרגיסט מען ניט. מע פּרוּווט עס לייזן דורך די וואַלן. און טאָמער פֿאַרשפּילט מען, וואַרפֿט מען ניט אַראָפּ די פּרעזידענטן. מע האָט געדולד צו וואַרטן עטלעכע יאָר, ביז די קומענדיקע וואַלן, און מע פּרוּווט ניט אַרויפֿצווינגען בגוואַלד, גאָר ניט דעמאָקראַטיש אַ סטראַטעגיע, וועלכע איז אַ היפּשן טייל פֿון דער באַפֿעלקערונג לחלוטין ניט צום האַרצן.

אין אוקראַיִנע האָט מען, צום באַדויערן, קיין געדולד, קיין דרך־ארץ צו דעמאָקראַטישע פֿאָרמען פֿון קאַמף, ניט געהאַט. און ווען איך טראַכט וועגן דעם און קוק אויף דעם, וואָס עס קומט איצט פֿאָר אין אוקראַיִנע (אוקראַיִניש פֿאַרשטיי איך דווקא זייער גוט), מאַכט עס מיך ניט פֿאַר קיין שטיצער פֿון וולאַדימיר פּוטין (מײַן באַציִונג צו דעם מנוּוול איז דעם לייענער באַקאַנט), אָבער קיין גרויסער חסיד פֿון די אוקראַיִנישע פּאָליטיקער ווער איך אויך ניט.

אָן דער שׂרפֿה, וואָס די ראָמאַנטישע העלדן האָבן געמאַכט מיט אַ יאָר צוריק, וואָלט אוקראַיִנע הײַנט ניט געווען קיין לאַנד פֿון האָניק און מילך; אָבער די איצטיקע ריזיקע טראַגעדיע וואָלט זיך דאָרטן זיכער ניט אָפּגעשפּילט. קיין זיכערע וועגן צו נאָרמאַליזירן די לאַגע זעט מען ניט. פּוטין האָט זיך פֿאַרטריבן אין אַ טעמפּן ווינקל, פֿון וואַנען ער קען ניט אַרויסקריכן אָן פֿאַרלירן דעם שם פֿון אַ גרויסן פֿירער, וואָס ער האָט בײַ די רוסן. די אוקראַיִנישע אַרמיי איז שוואַך. די מערבֿדיקע וועלט איז צעשפּאָלטן. אַפֿילו אַמעריקע איז צעשפּאָלטן: די אַדמיניסטראַציע און דער קאָנגרעס טענהן וועגן פֿאַרשיידענע סגולות. אַ סבֿרא, אַז די אַנומלטיקע איניציאַטיוו פֿון אַנגעלאַ מערקעל און פֿראַנסואַ אָלאַנד וועט, צום באַדויערן, אויך העלפֿן ווי אַ טויטן באַנקעס; סײַדן עס וועט זיך אײַנגעבן צו פֿאַרוואַנדלען אַ הייסן קאָנפֿליקט אין אַ פֿאַרפֿרוירענעם.