קהילה

אַן אַנדער מין פֿרומקייט?

Switch of Faith?

פֿון קעלסי אָזגוד (Forward)

אין מאַרץ 2013 האָט אַליסאָן דזשאָסעפֿס, אַ 34־יאָריקע לערערין און די שרײַבערין פֿונעם בלאָג Jew in the City, אָפּגעהאַלטן אַ רעדע אין „ראָקלאַנד קאָמינוניטי־קאָלעדזש‟ וועגן איר גײַסטיקער רײַזע פֿון קאָנסערוואַטיוון יודאַיִזם ביז מאָדערן אָרטאָדאָקסיע. איר ציל איז געווען אויפֿצוקלערן די סעקולערע סטודענטן פֿאַרשידענע השׂגות פֿון דער מאָדערן־אָרטאָדאָקסיע, ווי, למשל: ווי אַזוי קען מען גלייבן סײַ אין דער תּורה, סײַ אין דער וויסנשאַפֿט? פֿאַר וואָס גייען פֿרויען גייען אין דער מיקווה?, אאַז״וו.

איינער פֿון אַ ריי ווידעאָס פֿון דזשאָסעפֿס בלאָג, Jew in the City

אָבער נאָך דער רעדע איז צוגעקומען צו איר אַ מאַן־און־ווײַב, וואָס זענען, לויט זייער צניעותדיקן אָנטאָן, בפֿירוש נישט געווען קיין סעקולערע ייִדן. זיי האָבן איר דערציילט, אַז זיי האָבן פֿאַרלאָזט דאָס סאַטמערער שטעטל קרית־יואל, אָבער ווילן בלײַבן פֿרום, און ווילן זיך דערוויסן מער וועגן דעם אָרטאָדאָקסישן יודאַיִזם.

נאָך צוויי יאָר פֿון אָרגאַניזירן און געלט־זאַמלען, האָט דזשאָסעפֿס געגרינדעט אַן איניציאַטיוו, וואָס זאָל העלפֿן די חרדים מאַכן דעם איבערגאַנג צו מאָדערן־אָרטאָדאָקסיע. די איניציאַטיוו, Project Makom, וועט דורכפֿירן קלאַסן אויף פֿאַרשידענע טעמעס, קאַריערע־טרענירונג, און שטיצגרופּעס פֿאַר די וועלכע קלערן צו פֿאַרלאָזן די חרדישע וועלט. מע פּלאַנירט אויך אָפּצוהאַלטן אין אַפּריל דעם ערשטן שבתון, וווּ מע וועט גיבן לעקציעס אויף טעמעס ווי „פֿרויען און גמרא־לערנען‟ און „וואָס איז אַ מינהג, און וואָס איז אַ דין?‟.

וויפֿל מענטשן פֿאַרלאָזן הײַנט די חרדישע וועלט ווייסט מען נישט פּינקטלעך, אָבער העלאַ ווינסטאָן, די מחברטע פֿון Unchosen: The Hidden Lives of Hasidic Rebels [די נישט־אויסגעקליבענע: דאָס געהיימע לעבן פֿון חסידישע רעבעלן], גיט איבער, אַז ס׳רובֿ ייִדן, וואָס גייען אַוועק פֿון דער חסידישער אָדער „ישיבֿישער‟ געזעלשאַפֿט, ווערן אויס פֿרום. „ס׳רובֿ פֿון זיי האָבן מיר געזאָגט, אַז אין דער חרדישער וועלט האָט מען תּמיד געפּריידיקט, אַז עס איז פֿאַראַן בלויז איין ’אמתער‘ מין ייִדישקייט — דאָס וואָס מע האָט זיי דאָרט געלערנט.‟ אָפֿט מאָל געפֿינען זיך די „אָפּגעפֿאָרענע‟ ייִדן אין גאַנצן אַליין אין אַ קולטור, וואָס זיי פֿאַרשטייען בכלל נישט, און דערפֿאַר הייבן זיי אָפֿט אָן אײַננעמען נאַרקאָטיק, אַלקאָהאָל און לאָזן זיך אַרײַן אין ריזיקאַלישע סעקסועלע אַקטיוויטעטן.

אַ סך חרדים, וועלכע גייען אַראָפּ פֿון דרך זאָגן, אַז זיי האָבן עס געטאָן, ווײַל זיי האָבן זיך געזאָרגט, אַז זייערע קינדער וועלן זײַן פּונקט אַזוי נישט־צוגעגרייט צום מאָדערנעם לעבן־שטייגער ווי זיי אַליין. „איך וויל, אַז מײַן זון זאָל וויסן דאָס געפֿיל פֿון אויסלעבן זיך ווי אַ נאָרמאַל אַמעריקאַנער ייִדיש ייִנגל,‟ האָט איין טאַטע דערקלערט.

„מקום‟ איז נישט די איינציקע אָרגאַניזאַציע, וואָס באַמיט זיך צו העלפֿן די געוועזענע חסידים. Footsteps האָט שוין געהאָלפֿן בערך 800 חרדים צו פֿאַרלאָזן זייערע קהילות, שטודירן און זיך פֿאַרשרײַבן אין אַ קאָלעדזש. הגם מע קען באַקומען כּשר עסן בײַ Footsteps, מײַדט די אָרגאַניזאַציע אויס די רעליגיעזע טאָג־אָרדענונג. „ס׳איז וויכטיק, אַז די מענטשן זאָלן פֿילן, אַז יעדער קען קומען צו אונדז,‟ האָט דערקלערט לאַני סאַנטאָ, די דירעקטאָרין פֿון Footsteps. „אַוודאי ווילן מיר, אַז מענטשן זאָלן האָבן אַ געזונטן צוגאַנג צו זייער ייִדישער אידענטיטעט, אָבער דאָס איז זייער עסק.‟

סאַנטאָ איז נישט זיכער, צי ס׳איז טאַקע דאָ אַן אינטערעס בײַ די געוועזענע חרדים צו בלײַבן פֿרום. „אויב יאָ, קענען זיי תּמיד גיין צו חב״ד. אויב עס זענען טאַקע דאָ ייִדן, וואָס ווילן ווערן מאָדערן־אָרטאָדאָקס, איז זייער שיין, אָבער ס׳רובֿ פֿון די מענטשן וואָס קומען צו אונדז האַלטן, אַז מאָדערן־אָרטאָדאָקסיע איז בלויז אַ פֿאַרוואַסערטער נוסח פֿון ייִדישקייט.‟

די חרדים, וועלכע קלערן צו פֿאַרלאָזן די פֿרומע וועלט, קאָנען זיך אויך באַראַטן מיט דער איטערנעץ־ליניע Frum and Stuck, געגרינדעט פֿון אַ געוועזענעם חב״ד־שליח, הרבֿ לוי בראַקמאַן, און הרבֿ ישׂשׂכר כּץ — אַ געוועזענער סאַטמערער, וועלכער איז הײַנט אַ מאָדערן־אָרטאָדאָקסישער רבֿ. בראַקמאַן האַלט אויך ווי סאַנטאָ: „במשך פֿונעם אַנדערטהאַלב יאָר וואָס מיר פֿאַרנעמען זיך מיט דער הילף־ליניע, האָב איך נישט געזען קיין איין מענטש, וואָס זאָל איבערגיין פֿון חרדיש צו מאָדערן־אָרטאָדאָקסיש. אויב זיי בלײַבן פֿרום, איז עס ווײַל זיי האָבן געפֿונען אַ מיטל ווי צונויפֿצוּוועבן זייערע געדאַנקען מיטן חרדישן לעבן־שטייגער, אָדער זיי האָבן באַשלאָסן צו לעבן אַ טאָפּלטע אידענטיטעט.‟

דזשאָסעפֿס האָט שוין אַליין געזען ווי שווער עס איז איבערצוצײַגן די אומצופֿרידענע חסידים צו ווערן מאָדערן־פֿרום. אויף אַן אונטערנעמונג פֿון „מקום‟ לעצטנס, האָט איינער אַ חסיד פּלוצלינג אויסגערופֿן: „די קומעדיקע 18 יאָר וויל איך גיכער מאַכן ספּאָרט און עסן שינקע!‟ אָבער דזשאָסעפֿס האַלט, אַז אירע באַמיִונגען זענען פֿאָרט כּדאַי, אויב עס וועט העלפֿן אַפֿילו בלויז געציילטע ייִדן שלום־מאַכן מיט זייער רעליגיעזער קולטור־ירושה. „אויב מענטשן ווילן אָפּוואַרפֿן פֿרומקייט, זאָלן זיי עס טאָן,‟ האָט דזשאָסעפֿס געזאָגט. „מיר ווילן עס בלויז מאַכן צוטריטלעך.‟