ישׂראל, מיטל־מיזרח, פּובליציסטיק

נתניהו שטעלט איראַן צוריק אויפֿן סדר־היום

Netanyahu Turns Agenda Back to Iran

פֿון עמיל קאַלין

שוין איבער אַ וואָך, ווי דער פּרעמיער בנימין נתניהו האָט אָפּגעהאַלטן זײַן פֿלאַמיקע רעדע פֿאַרן אַמעריקאַנער קאָנגרעס, אָבער די נאָכקלאַנגען פֿון איר טראָגן זיך נאָך אַלץ אין ישׂראל, אין דער אָנגעגליטער אַטמאָספֿער ערבֿ די וואַלן. די שטיצער אין דעם רעכטן פֿליגל פּאָסמאַקעווען זיך מיט דעם פֿאַקט, אַז אַ ישׂראלדיקער פּרעמיער האָט געוואַגט עפֿנטלעך אַרויסצוטרעטן קעגן דעם „ווײַסן-הויז‟, קעגן דעם ווייניק פּאָפּולערן פּרעזידענט באַראַק אָבאַמאַ, און גערעדט האָט ער אויף אַ פֿײַנעם ענגליש. דאָס אַלץ איז שוין אַ שטיקל נצחון.

די לינקע פּאָליטיקער זענען פֿאַרבליבן מער קאַלט־געשטימט און געהאַלטן אין איין טענהן, אַז די רעדע אַליין ברענגט גאָרנישט, אויסער שאָדנס, און גראָבט אונטער די באַציִונגען מיט אַמעריקע אַלץ טיפֿער און טיפֿער.

עמך-ישׂראל פֿאָלגט געוויינטלעך נאָך די פּאָליטישע ליניעס פֿון די בלאָקן; פֿון דעסטוועגן, שאַפֿט זיך אַ געפֿיל, אַז מע האַלט זיך נישט בײַ זיי אַזוי שטרענג ווי די פּאָליטיקער גופֿא, וואָס מוזן עס טאָן מע זאָל זיי דערהערן אין דעם רעשיקן טאַראַראַם פֿון די וואַלן.

אַ לינקער קאָלומניסט האָט, צום בײַשפּיל, זיך אויסגעדריקט אַזוי:

„איך האָב נישט ליב נתניהו און זײַן צעדרייטע פֿרוי, זײַנע ליידיקע פֿלעשער און אײַזקרעם, אָבער, לײדער, הײַנט האָט זיך קלאָר אַרויסגעוויזן, אַז די געשיכטע וועט דערמאָנען נתניהו ווי אַ מנהיג, וואָס האָט פֿאָרויסגעזען און געוואָרנט, ווי נאָר ער האָט געקענט; און אָבאַמאַ וועט דערמאָנט ווערן אין איין אָטעם מיט אַנדערע שוואַכע מנהיגים, וואָס האָבן געבראַכט אַן אומגליק אויף דער וועלט‟.

אין אָט די ווערטער שטעקט דער פּלאָנטער פֿון די לינק-געשטימטע: זיי האָבן נישט ליב נתניהו, אָבער גאָר אַוועקמאַכן אים און זײַנע ווערטער קענען זיי אויך נישט, ווײַל נאָך אַלע אַרויסזאָגונגען „פֿאַר‟ און „קעגן‟ בלײַבט נאָך אַלץ די אונטערשטע שורה: אַלע זענען פֿאַרזאָרגט וועגן איראַנס נוקלעאַרע אַמביציעס. אַלע פֿאַרשטייען, אַז איראַן וועט נישט אויפֿגעבן סתּם אַזוי. אַלע מיינען, אַז איראַן פּרוּווט אָפּנאַרן אַמעריקע; און די מערהייט גלייבט, אַז אַמעריקע לאָזט זיך אָפּנאַרן צוליב אירע אינטערעסן.

עס איז אינטערעסאַנט צו באַמערקן, אַז קיין שום פּאָליטיקער וואָס איז אַרויסגעטראָטן קעגן נתניהוס נסיעה, זאָגט נישט, אַז דער הסכּם איז גוט אָדער נישט זייער שלעכט. מע זאָגט זיך נישט אַרויס אויף דער טעמע גופֿא.

יצחק הערצאָג, דער פֿאָרזיצער פֿון דעם „ציוניסטישן לאַגער‟, טענהט זיך אײַן מיט נתניהו, אַז די רעדע קען נאָר צעשטערן און גאָרנישט פּועלן, אָבער הערצאָג זאָגט נישט, אַז ער איז פֿולשטענדיק זיכער אין אָבאַמאַן און גלייבט, אַז די איראַנער וועלן פֿאָלגן דעם אונטערגעשריבענעם אָפּמאַך. פֿאַרוואָס שווײַגט הערצאָג, אַז עס קומט צו זײַן מיינונג? פּראָסט און פּשוט: אויב ער וועט זאָגן, אַז ער גלייבט אַמעריקע, וועט דער עולם אים האַלטן פֿאַר אַ נאַר.

עס קומט אָן שווער צו געפֿינען הײַנט ישׂראלים, וואָס שטעלן זיך קעגן דעם אינהאַלט פֿון נתנהיוס רעדע. טאַקע צוליב דעם, וואָס עס עקזיסטירט אין דער געזעלשאַפֿט אַ מער-ווייניקער אַלגעמיינע אײַנשטימונג מיט נתניהוס אויסגעדריקטע מיינונגען וועגן איראַן, וועט די רעדע אַליין האָבן אַ קנאַפּע השפּעה אויף דעם ווי די וויילער וועלן שטימען אין די וואַלן. אין בעסטן פֿאַל וועט „הליכּוד‟ צובאַקומען נאָך איין אָדער צוויי מאַנדאַטן אין דעם רעכטן בלאָק. זײַן רעדע וועט אים נישט ברענגען וויילער פֿון דעם אײַנגעשרומפּענעם לינקן בלאָק.

דערצו איז די רעדע אַליין געווען געצילט פֿאַרן אַמעריקאַנער פֿאָלק, און נישט פֿאַר די וויילער אין ישׂראל. זי איז אָנגעשריבן געוואָרן לכתּחילה פֿאַר אַן אַמעריקאַנער אויער: דאָס איבערחזרן כּסדר די ספּעציעלע באַציִונגען צווישן די צוויי מדינות, דערמאָנען די בשותּפֿותדיקע ווערטן, דאָס הרגענען בין-לאַדען, דעם „גאָד בלעס אַמעריקאַ‟. אַלצדינג איז געווען אײַנגעאַנקערט טיף אין דעם אַמעריקאַנער גײַסט און קולטור.

אויף העברעיִש, צו די ישׂראלים, רעדט נתניהו אַ קאַפּעלע אַנדערש. די הויפּט־געדאַנקען זענען די אייגענע, נאָר די אַרגומענטן, די שטימונג איז אַן אַנדערע. די הויפּט פּעולה, וואָס די רעדע האָט געהאַט אין שײַכות מיט די וואַלן, איז דאָס צוריקברענגען אויפֿן סדר-היום די אויסערן-פּאָליטיק און דעם איראַנישן ענין. אין ביידע געביטן איז נתניהו שטאַרק און האָט בעסערע צוגעגרייטע ענטפֿערס און דערפֿאַרונג ווי זײַנע קעגנערס. אין דער אינערלעכער פּאָליטיק איז ער שוואַכער, און דעריבער איז אים בעסער מע זאָל רעדן וועגן זײַנע שטאַרקע מאָמענטן.

נתניהו איז באַרימט אין ישׂראל ווי איינער, וואָס איז לא-דווקא שטאַרק בעת דער וואַלן־קאַמפּאַניע, נאָר ווי איינער, וואָס ווייסט ווי אַרויפֿצוברענגען ענינים, וואָס דינען אים. מע דאַרף געדענקען: נתניהו איז קיינמאָל נישט געווען אַ „שטערן‟, אַ מנהיג, וואָס פֿירט נאָך זיך דעם עולם; שטענדיק האָט ער געוווּנען מיט די „ציין און נעגל‟; יעדע רעגירונג איז אים אָנגעקומען שווער.

ווי עס זאָל נישט זײַן — מיט אַ רעדע, אָדער אָן אַ רעדע; די הײַנטיקע קאַמפּאַניע קומט אים ווידער אָן מיט גרינע ווערעם.