ס’איז נאָר וואָס דערגאַנגען צו מיר די ווילדע ידיעה, אַז מ’האָט גוזר געווען אויף די ייִדישע ביכער אין דער תּל־אָבֿיבֿער שטאָט־ביבליאָטעק און זיי אַרויסגעטריבן פֿון זייער תּחום־המושבֿ אין ישׂראל. עס קען געמאָלט זײַן, אַז מ’האָט מיך אָנגעקוקט ווי משוגע, ווען איך האָב אַמאָל געשריבן, אַז די ישׂראלים זײַנען נישט קיין ייִדן; אַ פֿאָלק וואָס האָט זיך אָפּגעטיילט פֿון אונדזער צוויי טויזנט־יעריקער געשיכטע, פֿון אונדזער ייִדישער קולטור, שפּראַך, און זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַן עם־זר.
כ’האָב שוין געשריבן וועגן אונדזער באַזעצן זיך אין ישׂראל, ווען די שכנטע איז געקומען מיט אַ בוקעט בלומען אונדז צו באַגריסן און אונדז אָנגעזאָגט די גוטע בשׂורה אויף עבֿרית:
“ברוכים־הבאים, דאָ דאַרפֿט איר שוין מער נישט זײַן קיין ייִדן, דאָ וועט איר שוין קענען זײַן ישׂראלים.”
פֿאַרשטייט זיך, אַז איך האָב מיט דער שכנטע שוין מער נישט געהאַט קיין משׂא־ומתן אין די צען יאָר וואָס מיר האָבן אָפּגעלעבט אין ישׂראל, וווּ איך האָב זיך אָנגעשטויסן אין זייער פֿאַרגליווערטער אידעאָלאָגיע, וואָס האָט אונדז קיין נחת נישט געבראַכט.
ווען איך האָב געלערנט לערער פֿון דער גאַנצער וועלט ייִדישע פּעדאַגאָגיע, אינעם אוניווערסיטעט פֿון ווילנע מיט אַ צײַט צוריק, האָט מיך פֿיראַ בראַמסאָן, די אויפֿפּאַסערין פֿון די ייִדישע ביכער און חפֿצים אינעם ווילנער מאָנאָסטיר, דערציילט ווי מע האָט די ביכער אויסגעראַטעוועט פֿון דער דײַטשער און רוסישער אינוואַזיע, צווישן זיי — ייִדישע ביכער, ספֿרים און ספֿר־תּורות, וועלכע האָבן, נעבעך, געפֿונען זייער מקום־מקלט אין אַ קריסטלעכן מאָנאַסטיר אין ווילנע. די ביכער, צוזאַמען מיט די ספֿרים און ספֿר־תּורות האָבן געפֿוילט אויף די פּאָליצעס בײַ די שׂונאי־ישׂראל, די ליטווינער; אָבער בראַמסאָן, אַ געראַטעוועטע פֿונעם חורבן, האָט געהאַלטן אַן אויג אויף די ביכער מיט גרויס אָפּגעהיטנקייט.
הײַנט ווײַזט זיך אַרויס, אַז די ערשטע העברעיִשע שטאָט, נישט קיין ייִדישע שטאָט, חלילה, אין תּל־אָבֿיבֿ, האָט אַרויסגעשמיסן די ייִדישע ביכער ווי עס האָבן עס געטאָן אונדזערע שׂונאים. און רעדנדיק וועגן שׂונאים, שטעלט אײַך פֿאָר, ווער איז געקומען צו ראַטעווען די ייִדישע ביכער אין ישׂראל? נישט קיין אַנדערער ווי טאָמאַס קלײַנער, דער דײַטשער פּראָטעסטאַנטישער גלח פֿון דוסלדאָרף. ער איז געקומען צו פֿליִען קיין ישׂראל מיט ליידיקע טשעמאָדאַנען צו ראַטעווען די ייִדישע ביכער.
וואָס אַן אמת זאָגט ער, אַז ייִדיש איז אַן אָפּשטאַרבנדיקע שפּראַך… וואָלט איך אים געפֿרעגט: ווער האָט אויסגעהרגעט דאָס ייִדישע לשון, די שפּראַך פֿון די קדושים, אויב נישט דאָס דײַטשע פֿאָלק? מיט היטלערן בראָש; און אין סאָוועטן־לאַנד, אויפֿן באַפֿעל פֿון סטאַלינען, און איך וועל זיך דאָ נישט אַרײַנלאָזן אין די אַרומיקע פֿעלקער, וואָס האָבן געהאַט אַ האַנט אין אונדזער אומקום.
און ווײַטער זאָגט דער דײַטשער גלח:
“ס’איז ממש אַ בריק צווישן דעם ייִדישן און דײַטשן פֿאָלק, מיר האָבן אַזוי פֿיל געמיינזאַמס…” ס’איז אַ סוד פֿאַר גאַנץ בראָד, אַז ס’איז אַ צעבראָכענע בריק…
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.