די ערשטע שפּורן פֿון אונדזער מדינה

The First Signs of Our State

אַ גרופּע ייִדן אין דעם „די־פּי‟־לאַגער, פֿעלדאַפֿינג, דײַטשלאַנד
אַ גרופּע ייִדן אין דעם „די־פּי‟־לאַגער, פֿעלדאַפֿינג, דײַטשלאַנד

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published April 05, 2015, issue of May 01, 2015.

די ערשטע שפּורן פֿון אונדזער מדינה, איידער זי איז פֿאַרוואַנדלט געוואָרן אין אַ ייִדישער מדינה, אָפּגערעדט פֿון די ערשטע ציוניסטן אין די 1920ער יאָרן, אמתע אידעאַליסטן, זײַנען געקומען באַאַרבעטן די טרוקענע ערד און אײַנשטעלן די קיבוצישע אידעאָלאָגיע.

די צווייטע כוואַליע יונגע אידעאַליסטישע ייִדן איז געקומען נאָכן חורבן, נאָר זיי זײַנען געקומען פֿון די „די־פּי‟־פּליטים־לאַגערן. אָט די טראַנזיט־לאַגערן זײַנען געווען צעשפּרייט און צעזײט איבער דײַטשלאַנד, פֿראַנקרײַך און איטאַליע. היתּכון? ווי קומט עס? וועל איך אײַך מודיע זײַן אויף וויפֿל מײַן זכּרון דינט מיר, און אויף וויפֿל איך האָב עס אויסגעפֿאָרשט אין דער דאָקומענטאַציע, אין די ביבליאָטעקן, און אויף וויפֿל איך געדענק עס ווי אַ נײַן, צען, עלף און צוועלף־יעריק מיידל אין איינעם פֿון די פּליטים־לאַגערן, און ווי אַזוי איך בין געקומען צו דער מסקנא מיט יאָרן צוריק, אַז מדינת־ישׂראל… נאָר לאָמיך נישט כאַפּן די פֿיש פֿאַר דער נעץ.

קודם און צום אַלעם ערשטן, זײַנען די פּליטים באַשטאַנען פֿון דער שארית־הפּליטה, ייִדן וואָס זײַנען ניצול געוואָרן פֿון היטלערס און סטאַלינס גיהנום, ייִדן וואָס האָבן זיך געראַטעוועט פֿון באַהעלטענישן, וועלדער און פֿון פּוילישע אָנפֿאַלן אויף געראַטעוועטע וואָס זײַנען געקומען אין זייערע שטעט און שטעטלעך, האָפֿנדיק צו געפֿינען אַ לעבן־געבליבענעם פֿון דער משפּחה, און אַ סך מאָל אָנגעוווירן ס’אייגענע לעבן דערבײַ, ווי אין קעלצער פּאָגראָם.

האָט מען גענומען אויף ס‘נײַ אַנטלויפֿן פֿון די סכּנות, וואָס האָבן געלויערט איבער זיי אין אייראָפּע. איז וווּהין און ווי אַזוי לויפֿט מען? איז אונטערגעקומען די „בריחה‟, די בריגאַדע יונגע ייִדן פֿון פּאַלעסטינע, מיטן ציל זיי צו פֿירן אויף אומלעגאַלער עליה קיין פּאַלעסטינע, צו קעמפֿן קעגן די אָנפֿאַלן פֿון די אַראַבער.

דערווײַל האָט מען זיך באַזעצט אין דײַטשלאַנד, פֿראַנקרײַך און איטאַליע, אין די פּליטים־לאַגערן, וווּ די „אונרראַ‟, (יונײַטעג ניישאָנס רעליף ענד רעהאַביליטיישאָן אָרגאַניזיישאָן) די „אײַ־אַר־אָ‟ (אינטערנעשאָנעל, רעפֿיודזשי אָרגאַניזיישאָן) דער „דזשוינט‟ (דזשויִש דיסטריביושן קאָמיטי) האָבן זיי גענומען באַשפּײַזן, באַקליידן און באַשוכן.

ווער זײַנען געווען די ייִדן, וואָס האָבן באַוויזן אין די פֿינף יאָר פֿון זייער פּליטימהײט אויפֿצוטאָן וווּנדער? ס’רובֿ פֿון די אַזוי גערופֿענע „רעפֿיודזשיס‟ זײַנען געווען ערלעכע, פֿײַנע לײַט, פֿאַריתומט און טיף פֿאַרוווּנדיקט אין גרויס יאוש, און נישט געקוקט אויף דעם, האָבן זיך יונג און אַלט געפּאָרט, און האָבן כּן־ירבו גענומען קינדלען אויף וואָס די וועלט שטייט. אין מיצקע דרינען שיילט זיך אויס צווישן זיי אַ קליינע אונטערוועלט־קולטור, טיפּן וואָס האָבן פֿאַרטאַכלעוועט זייערע יוגנט־יאָרן אין הפֿקרדיקן אויפֿפֿיר אין די גרויסע שטעט פֿון פּוילן, רומעניע און אונגאַרן. אַ קליינע צאָל פֿון זיי אָבער האָבן געהאַט אַ השפּעה אויפֿן טעגלעכן לויף פֿון טאָג.

עס האָט עקזיסטירט כּמעט אין יעדן לאַגער אַ קליינער שוואַרצער מאַרק, וווּ מען האָט בשתּיקה געהאַנדלט מיט סחורה, וואָס מען האָט אַרײַנגעשמוגלט פֿון דרויסן, סײַ גרינסן, פֿרוכטן, קליידער, פֿלייש, גאָלדענע רינגעלעך, זייגערלעך, קאָלדרעס, קליידער — און אַלץ אונטער דער נאָז פֿון די „אונרראַ‟־אָנגעשטעלטע. אַ קליינע צאָל האָט זיך ספּעציאַליזירט אין פֿאַלשע דאָלאַרן. אויב מען האָט זיי געכאַפּט אין שטאָט גופֿא, האָט מען זיי געשטעלט פֿאַר אַ דײַטשן געריכט, וווּ די ריכטער האָבן מורא געהאַט צוצורירן זיך צו ייִדישע פֿאַרברעכער נאָך דער מלחמה; האָט מען זיי באַפֿרײַט אויף איין תּנאַי — זיי האָבן געמוזט תּיכּף־ומיד פֿאַרלאָזן ס’לאַנד און אַוועק מיט דער אומלעגאַלער עליה קיין פּאַלעסטינע.

יעדער לאַגער האָט פֿאַרמאָגט אַ דירעקטאָרן־ראַט, וווּ די פֿאַרוואַלטער האָבן געהערט צו פֿאַרשיידענע ציוניסטישע ריכטונגען, פֿון רעכטס ביז לינקס. דאָ האָט מען פֿאַרמאָגט די פּועלי־ציון, התאחדות, ביתּר, דרור, אַגודה, מזרחי, השומר־הצעיר, בונד, קאָמוניסטן, טראָצקיסטן און אומפּאַרטײער. יעדער לאַגער האָט פֿאַרמאָגט אַן אַרבעטס־אַמט, אַ פֿאַרזאָרגונגס־אָפּטיילונג, קאָמערציעלע און פֿינאָנציעלע אָפּטיילונג, וווינונגס־פֿאַרטיילונג־אַמט, אַ רעליגיעזע־ און אַ קולטור־אָפּטיילונג, „אָרט‟, פֿאַך־ און טעכנישע דערציִונג, וואָס „די אַמעריקען דזשויִש דזשוינט דיסטריביושאָן קאָמיטי‟ האָט אויסגעהאַלטן.