שמיטה ברענגט שפֿע פֿאַר פּאַלעסטינער פֿאַרמער

How Shmita Became a Boon for Palestinian Farmers


פֿון נעמי זעוועלאָף (Forward)

Published April 22, 2015, issue of May 15, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

צווישן אַנדערע, האָט ווײַנבערג געטענהט, אַז די פּאַלעסטינער גרינסן ווערן קולטיווירט מיט אָפּגאַנג־וואַסער, וואָס האָט במשך פֿונעם פֿריִערדיקן שמיטה־יאָר גורם געווען „אַן עפּידעמיע פֿון היפּאַטיט‟, און אַז דער געזונט־מיניסטעריום האָט דעמאָלט פֿאַרווערט דאָס אימפּאָרטירן אוגערקעס און בעבלעך צוליב אַ „הויכן ניוואָ פֿון אָנשטעקיקע עלעמענטן‟.

אַ פֿאָרשטייער פֿונעם געזונט־מיניסטעריום האָט אָבער איבערגעגעבן דעם Forward, אַז אין זײַן מיניסטעריום געפֿינען זיך נישט קיין שום דאָקומענטן אין שײַכות מיט דער לעצטער שמיטה. דערצו האָט די ישׂראלדיקע מיליטערישע אַדמיניסטראַציע אויפֿן מערבֿ־ברעג געשריבן אין אַ בליצבריוו: „ס׳איז נישטאָ קיין ברעקל אמת אין דער טענה, אַז די ערדפּראָדוקטן האָבן גורם געווען קראַנקייטן אין ישׂראל‟.

די טראַנזאַקציע צווישן ישׂראלים און פּאַלעסטינער בעת אַ שמיטה־יאָר איז אַ קאָמפּליצירטע. באַלד ווי עס הייבט זיך אָן די שמיטה, דאַרפֿן די פֿאַרמיטלער פֿאַרבינדן די פּאַלעסטינער פֿאַרמער מיט די ישׂראלדיקע הענדלער, וואָס פֿאַרקויפֿן די פּראָדוקטן צו די חרדים. איינער פֿון די פֿאַרמיטלער איז אינם זהבֿי. זהבֿי איז אין פֿאַרבינדונג מיט 10 פֿאַרשידענע ישׂראלדיקע סקלאַדן און פֿאַבריקן. יעדן טאָג פֿאַרשרײַבט ער זייערע בקשות, און דערנאָך געפֿינט ער אַן אַראַביש־ישׂראלדיקן פֿאַרמער, וואָס קען באַזאָרגן יענע גרינסן און פֿרוכטן.

אָבער איידער זהבֿי קען איבערפֿירן ערדפּראָדוקטן פֿון דער פֿאַרם ביזן סקלאַד, מוז אַ משגיח פֿאַרזיכערן, אַז די פֿאַרם איז טאַקע אַ פּאַלעסטינער אייגנטום. די פּראָבלעם איז, אַז די חרדים קויפֿן נישט בלויז פֿון די שטחים אונטערן ישׂראלדיקע קאָנטראָל, אָבער אויך פֿון די שטחים, קאָנטראָלירט פֿון דער פּאַלעסטינער אינסטאַנץ, ווי דזשענין. צוליב דעם וואָס די ישׂראלדיקע רעגירונג פֿאַרווערט אירע ציווילע בירגער אַרײַנצוגיין, קאָנען די משגיחים אויך נישט פֿאָרן אַהין, צו האַלטן אַן אויג אויף די פֿאַרמען.

„אַז מע וויל, געפֿינט מען שוין אַ וועג,‟ האָט געזאָגט טאַרעק אַבולאַבאַן, דער פּירסום־דירעקטאָר פֿונעם פּאַלעסטינער אַגריקולטור־מיניסטעריום. „מיר האָבן אַרײַנגעשטעלט קליינע קאַמערעס אויף די פֿאַרמען, קענען די רבנים האַלטן אַן אויג אויף די פֿאַרמען 24 שעה אַ טאָג.‟

מיט אַ חודש צוריק האָט די ישׂראלדיקע רעגירונג געמאָלדן, אַז זי וועט הײַיאָר דערלויבן דאָס אימפּאָרטירן פּאָמידאָרן און פּאַטלעזשאַנען פֿון עזה פֿאַר די חרדים. דאָס איז דאָס ערשטע מאָל, וואָס ישׂראל לאָזט אַרײַן אַן עקספּאָרט פֿון עזה, זינט „כאַמאַס‟ איז דאָרט געקומען צו דער מאַכט. אַלען הייבער, אַ רבֿ און שמיטה־לערער איז געבליבן געפּלעפֿט מיט דעם באַשלוס.

„ס׳איז מעגלעך, אַז די מענטשן, וואָס קויפֿן בײַ זיי פּראָדוקטן, העלפֿן פֿינאַנצירן די קומעדיקע רונדע פֿון ראַקעטן און טעראָר־טונעלן,‟ האָט הייבער געוואָרנט. „נישט אמת,‟ האָט געענטפֿערט ירח טאָקער, אַ חרדישער ייִד, וואָס זײַן אָרגאַניזאַציע, „קרן השבֿיעית‟, באַצאָלט די ייִדישע פֿאַרמער נישט צו אַרבעטן אינעם שמיטה־יאָר. „די פֿאַרמערס זענען נישט ׳כאַמאַס׳, און נישט ISIS,‟ האָט ער געזאָגט.