פֿון ישׂראל איז אָנגעקומען אַ טרויעריקע בשׂורה — די גרויסע אַקטריסע, עטל קאָווענסקי, איז מער נישט מיט אונדז. אין 2006 האָט אונדזער שרײַבער מיכאל ווײַנאַפּעל ז״ל, אַליין אַן אַקטיאָר, רעזשיסאָר און אַ גלענצנדיקער רעציטאַטאָר פֿון ייִדישער ליטעראַטור, געשאַפֿן אַ ריי פּאָרטרעטן פֿון ייִדישע טעאַטער־טוער. מיר לייגן אײַך פֿאָר זײַן „פֿאָרטרעט‟ פֿון עטל קאָווענסקי ע״ה.
אין חודש סעפּטעמבער 1939, איז אויסגעבראָכן די צווייטע וועלט־מלחמה. לויטן אָפּמאַך פֿון מאָלאָטאָוו־ריבענטראָפּ האָט דײַטשלאַנד פֿאַרנומען דעם מיזרח־טייל פֿון פּוילן און דער ראַטן־פֿאַרבאַנד האָט פֿאַרנומען די אַזוי גערופֿענע „קרעסן‟, דאָס הייסט מערבֿ־אוקראַיִנע און מערבֿ־ווײַסרוסלאַנד.
דאָס שטעטל, וווּ עטל קאָווענסקי איז געבוירן געוואָרן, אַ ייִדיש שטעטל מיטן נאָמען זשעטל, איז אַריבער צו די סאָוועטן. סוף 1939 איז געקומען צו עטלען אַ פֿעטער פֿון מאָסקווע און איר געזאָגט: „דײַן פּלאַץ דאַרף זײַן אין מאָסקווע. דו וועסט דאָרט מאַכן אַן אַרטיסטישע קאַריערע‟. פֿון וואַנען האָט דער פֿעטער געוווּסט, אַז דאָס 15־יאָריקע מיידעלע האָט סצענישן טאַלאַנט? ער האָט געוווּסט… איר מאַמע, ליזע, וועלכע האָט אַליין אויך געשפּילט אין אַמאַטאָרישן טעאַטער, איז נישט געווען שטאַרק גליקלעך וואָס אַ יונג מיידל פֿאַרלאָזט די שטוב און לאָזט זיך אַרויס אין דער ‚גרויסער וועלט‟.
ווײַזט זיך אָבער אַרויס, אַז עטעלע האָט שטענדיק געהאַט אַ שטאַרקן כאַראַקטער און זי איז געפֿאָרן קיין מאָסקווע. זי אי געקומען צו די עקזאַמענס אין „ייִדישן מלוכה־טעאַטער‟, „גאָסעט‟, און דאָרט האָט מען איר געזאָגט, אַז „דאָ איז נישט קיין קינדער־גאָרטן‟; האָט דער פֿעטער דאַן באַמערקט: „לאָזט זי נאָר אַרויס אויף דער בינע, וועט זי שוין באַווײַזן וואָס זי קען…‟
זי איז אַרויף אויף דער בינע און „דערלאַנגט‟ די באַרימטע און קאָמפּליצירטע דערציילונג „די פֿרומע קאַץ‟ פֿון י.ל. פּרץ. אין זשורי זענען געזעסן די באַרימטע טעאַטראַלן שלמה מיכאָעלס, יחזקאל דאָברושין און יוסף שײַן. זי איז אָנגענומען געוואָרן אין דער טעאַטער־סטודיע בײַם „גאָסעט‟.
זי האָט געשפּילט אין „גאָסעט‟ פֿון יאָר 1940 ביזן שליסן פֿונעם טעאַטער אין 1949, נאָכן מאָרד פֿון מיכאָעלסן און דעם אַרעסט פֿון די אָנגעזעענסטע ייִדישע שרײַבער און קולטור־טוער.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.