גענוג מיט די קינדער־חלומות!

Enough of Those Childhood Dreams!


פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published April 28, 2015, issue of May 15, 2015.

פֿאַר קײנעם איז ניט קײן נאָװינע, אַז יעדער מענטש קומט צו אַ לעבנס־תּקופֿה, װען בשום-אופֿן קען ער זיך ניט דערמאָנען, װוּהין האָט ער מיט צװײ מינוט צוריק אַװעקגעלײגט די ברילן; אָבער די קלענסטע פּיטשעװקעס פֿון געװיסע געשעענישן, װעלכע ער האָט איבערגעלעבט אין זײַן װײַטער קינדהײט, געדענקט ער אַזױ קלאָר און פּרטימדיק, װי דאָס װאָלט געשען מיט אַ מינוט צוריק. איך רעד ניט װעגן דער שװערער דימענסיע־קרענק, נאָר װעגן דעם אומפֿאַרשטענדלעכן און כּאילו צופֿעליקן אױסקלײַב פֿון אונדזער מוח און זײַן טבֿע צו דערמאָנען אונדז װעגן דער אָדער יענער געװיסער געשעעניש, באַזונדערס, װען עס רעדט זיך װעגן אַ קינדער־חלום, װעלכער, װאָרנט, װי אַ גלעקל, דעם דערװאַקסענעם מענטש — זײַ פֿאָרזיכטיק, דײַן קינדער־חלום איז ניט קײן שפּילעכל, נאָר אַ צעטל פֿונעם געטרײַען שומר־פּתאָים, דעם באַשיצער פֿון נאַראָנים.

…אַ קינד שטײט אין מיטן װעג. אים אַנטקעגן לױפֿט אַ צעבושעװעטער המון. דאָס קינד װערט פֿאַרשטײנערט פֿון שרעק. דער המון קומט אַלץ נעענטער און נעענטער, און אָט… דאָס קינד גיט אַ פֿאָכע מיט די הענט, שפּרינגט אױף צום הימל, מאַכט אַ פּירועט אין דער לופֿטן, און בלײַבט הענגען איבער דער ערד… דער װילדער המון טראָגט זיך אַװעק אונטער די באָרװעסע פֿיס פֿונעם ייִנגל.

אָט דער־אָ חלום פֿון דער װײַטער קינדהײט באַגלײט מיך אַרום זעכציק יאָר, און װי איך פֿאַרשטײ עס הײַנט, נאָר ערבֿ עפּעס אַ תּקופֿה, װען איך דאַרף זײַן זײער פֿאָרזיכטיק בײַם אָננעמען דעם אָדער יענעם גורלדיקן באַשלוס. צו דער־אָ מסקנא בין איך געקומען ניט לאַנג צוריק און דעריבער װײס איך ניט, װוּ װאָלט איך געװען און װאָס װאָלט מיט מיר געװען, װען איך װאָלט זיך באַצױגן מיט מער רעספּעקט צו די ניט־אָפֿטע, אָבער װיכטיקע התראָות פֿונעם שומר־ישׂראל. און דאַן האָב איך באַשלאָסן — גענוג! פֿון הײַנט אָן און װײַטער בין איך אױס קעמפֿער, אױס טוער און דאָס גלײַכע; פֿון הײַנט אָן זיץ איך מיר שטילערהײט אין דער זײַט און קוק אױף דער װעלט מיט די אױגן פֿון אַ מידן און דערפֿאַרונגסרײַכן מענטשן. צו האָבן הנאה פֿון שפּילן זיך מיט די װערטער איז דאָך אַ סך אינטערעסאַנטער און אָנגענעמער אײדער צו שלאָגן זיך פֿאַר אַ נײַעם פּאָסטן אָדער אַ פּאָר גראָשן.

ייִדיש איז אַזאַ רײַכע שפּראַך, אַז אַ מאָל װער איך ממש װי צעמישט פֿון דער פֿילפֿאַרביקײט, װעלכע פֿאַרמאָגט אין זיך אונדזער מאַמע־לשון. נײַן יאָר האָב איך געהאַט אַ טאָג־טעגלעכע הנאה צו אַרבעטן און באַאַרבעטן די רעקאָרדירטע אינטערװיוען אין די ראַמען פֿונעם אומשאַצבאַרן פּראָיעקט, „ייִדישער שפּראַך־און קולטור־אַטלאַס‟ (פּרטים אױפֿן װעבזײַטל eydes.de). די אַנקעטע מיט אַ פּאָר טױזנט פֿראַגעס האָט צונױפֿגעשטעלט אוריאל װײַנרײַך, און די אױספֿרעגערס זײַנען געװען ד״ר מרדכי שעכטער, מיכאל הערצאָג, מאַקס װײַנרײַך, א״אַ.

מיר איז צוגעפֿידלט צו אַרבעטן, איבער הױפּט, מיט די אינטערװיוען, װעלכע ס׳האָט געפֿירט מרדכי שעכטער, אונדז צו לאַנגע יאָרן, און דעם אמת געזאָגט, כ׳בין אַזױ געװױנט געװאָרן אָנצוהײבן דעם טאָג מיט „זײַן קול‟, אַז הײַנט, נאָך דעם װי דער פּראַקטישער טײל פֿונעם פּראָיעקט איז אָפּגעשטעלט געװאָרן, פֿעלט מיר זײער ד״ר שעכטערס קול. אײנע פֿון די אומגעריכטע אַנטפּלעקונגען איז געװען די אינפֿאָרמאַציע פֿון אַ צענדליק פֿאַרשידענע רעספּאָנדענטן, אַז דאָס װאָרט „דיװאַן‟ האָט אין ייִדיש צװײ גאָר באַזונדערע באַדײַטן: אַ „דיװאַן‟ װי אַ מין מעבל, און אַ „דיװאַן‟ װי אַ טעפּעך. יאָ, פּונקט אַזױ — „דאָס בעט איז באַדעקט מיט אַ דיװאַן‟.