הונדערט יאָר נאָך י. ל. פּרץ

100 Years after Peretz

ראָרי קאַסעל רעדט וועגן פּרצן און דער השׂכּלה אין זאַמאָשטש
Adi Mahalel
ראָרי קאַסעל רעדט וועגן פּרצן און דער השׂכּלה אין זאַמאָשטש

פֿון עדי מהלאל

Published April 29, 2015, issue of May 15, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

פֿון דער לעצטער שורה, ווערט עס קלאָר למאַי ראָסקעס האָט אויסגעקליבן דווקא דאָס ליד פֿאָרצולייענען בײַ פּרצעס קבֿר: האָפֿענונג, גלייבן, און טויט פֿאַרסך-הכּלען פֿאַר אַ סך די געשיכטע פֿון די פּוילישע ייִדן; אָנגעשריבן פֿון אַ פּאָעט, וואָס זײַן קאַריערע האָט אויפֿגעבליט גאָר שפּעט אין זײַן לעבן. איך אַליין האָב געהאַט דעם זכות פֿאָרצולייענען דעם טעקסט, וואָס איז אָנגעשריבן מיט ווײַסע, שוין האַלב-אָפּגעמעקטע אותיות אויף דעם רויטן מירמל-שטיין פֿונעם אוהל-פּרץ. דער דאָזיקער אויסצוג איז כּידוע גענומען געוואָרן פֿון פּרצעס באַקאַנטער סימבאָליסטישער דראַמע „די גאָלדענע קייט‟:

אַזוי גייען מיר,
זינגענדיק און טאַנצנדיק…
מיר גרויסע, גרויסע ייִדן,
שבת-יום-טובֿדיקע ייִדן,
די נשמות פֿלאַקערן!
פֿאַר אונדז וואָלקן — שפּאַלטן זיך!
הימלען — פּראַלן ד׳טויערן אויף!
אין ענן־הכּבֿוד שווימען מיר אַרײַן.

דער באַרימטער „אוהל-פּרץ‟ אין וואַרשע
דער באַרימטער „אוהל-פּרץ‟ אין וואַרשע

פֿון דער רירנדיקער צערעמאָניע זענען די קאָנפֿערענץ-באַטייליקטע „אַרײַנגעשוווּמען‟ אין דרײַ פֿול-געפּאַקטע טעג פֿון סעסיעס און לעקציעס, וואָס נישט ווייניק פֿון זיי האָבן טאַקע אַרומגערעדט די טעמע „פּרץ‟. איין זאַך איז קלאָר אַרויסגעקומען, וואָס שײך דער אָרגאַניזירונג: די וווּנדערלעכע גלײַכצײַטיקע איבערזעצונג, פּויליש-ענגליש און ענגליש-פּויליש, האָט דערוויזן, אַז מע דאַרף זיך נישט יעדעס מאָל אונטערגעבן צו דער דאָמינירונג פֿון דער ענגלישער שפּראַך אויף אַזעלכע אונטערנעמונגען. אַ דאַנק דער איבערזעצונג, איז געשאַפֿן געוואָרן אַן אינטערעסאַנטער דיאַלאָג צווישן די היגע פּוילישע פֿאָרשער, וואָס מעגן, ווי עס דאַרף צו זײַן, האַלטן לעקציעס אויף זייער שפּראַך, און די פֿאָרשער פֿון דער גאָרער וועלט אויף ענגליש, ווײַל ס׳רובֿ פֿון זיי קענען נישט קיין פּויליש.

בײַ מיר איז עס שוין געווען דער דריטער באַזוך אין וואַרשע, האָב איך געקאָנט זען, ווי די שטאָט האָט זיך שיין אַנטוויקלט און זיך מאָדערניזירט צווישן מײַן ערשטן קומען אַהער מיט אַ צען יאָר צוריק, און הײַנט צו טאָג. די נײַע בנינים, רעסטאָראַנען, די גרויסע צאָל טוריסטן און קאָנפֿערענץ־באַטייליקטע, אַן עפֿעקטיווע פֿאַרקער-סיסטעם — אַלע האָבן באַטאָנט דעם גרויסן שוווּנג, וואָס גייט אָן אין דעם לאַנד. און ווער ווייסט, אפֿשר נאָך דעם וואָס בערלין איז געוואָרן אַזאַ מין פּאָפּולער אָרט פֿאַר די ישׂראל-אימיגראַנטן, וועלן כוואַליעס ישׂראלים גאָר אין גיכן זיך אַריבערציִען אין דער אויפֿגייענדיקער פּוילישער הויפּט-שטאָט? צי וואָלט עס פּרצן טאַקע צופֿירדן געשטעלט?