דער גליקלעכסטער טאָג אין „די־פּי‟־לאַגער

The Happiest Day in the DP Camps

Yehuda Blum

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published May 03, 2015, issue of May 29, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

זונטיק צו פֿרי, דער לאַגער שײַנט און גלאַנצט ווי שפּאָגל־נײַ. די פֿענצטער דעקאָרירט מיט מגן־דודס און ייִדישע פֿענער. דער אַמעריקאַנער פֿאָן האָט באַשײַנט די שׂימחה, די לאַגער־טויערן באַהאָנגען מיט גרינס ווי שבֿועות.

מיטאַמאָל האָט מען אַלאַרמירט דער ייִדישער לאַגער־פּאָליציי, אַז די שׂונאי־ישׂראל האָבן אונטערגעלייגט דינאַמיט אונטער יעדן באַראַק, און זיי וועלן אויפֿרײַסן יעדע פֿײַערונג לכּבֿוד דער ייִדישער מדינה. מאַמעס האָבן געכאַפּט זייערע קינדערלעך און גענומען לויפֿן, וווּ די אויגן האָבן זיי געטראָגן. ייִדן האָבן גענומען זוכן זייערע אייגענע. אין מיטן דער סומאַטאָכע האָט זיך באַוויזן די אַמעריקאַנער מיליטערישע פּאָליציי און באַרויִקט דעם עולם לאַגערניקעס, נעמלעך, אַז ס’איז אַ בלאָף און אַז ס’וועט קיין שלעכטס קיינעם נישט געשען.

די שארית־הפּליטה האָט ווידער דורכגעלעבט די אמתע שרעק, אָבער שנעל צו זיך געקומען. מענטשן האָבן געטאַנצט און געזונגען, געלאַכט און געוויינט, און געפֿײַערט דעם וויכטיקסטן טאָג אין זייער לעבן, דעם יום־העצמאות…

אין אַ צײַט, ווען די וועלט איז בלינד און טויב, פֿאַרגינען נישט דעם ייִדן אַפֿילו דאָס שטיקעלע לאַנד, זײַנען מיר נאָך בײַ זיי גרויס אין די אויגן. ס’גייט שוין נישט אין דעם די וועלט זאָל אונדז ליב האָבן, אָבער ס’איז שוין די העכסטע צײַט אונדז צו אַנערקענען.

די פּליטים־לאַגערן פֿון 1946 ביז 1950, צעשפּרייט צווישן דײַטשלאַנד, פֿראַנקרײַך און איטאַליע, טאָר מען בשום־אופֿן נישט פֿאַרגעסן, נישט פֿאַרווישן און נישט אויסמעקן. די מענטשן האָבן אין יעדן פּליטים־לאַגער געשאַפֿן אַ מיניאַטור פֿון מדינת־ישׂראל. אַ טייל האָט מקריבֿ געווען מיטן לעבן אויף אומלעגאַלער עליה, די אַנדערע ווידער, האָבן אויפֿגעלעבט די ציוניסטישע פּאַרטייען, דערצויגן יונגוואַרג, געפֿירט אַ זעלבסט־פֿאַרוואַלטונג, באַנײַט די רעליגיעזע אַנשטאַלטן, געשאַפֿן אַ טוץ ייִדישע צײַטונגען אין מינכן פֿון רעכטס, לינקס און צענטער, אײַנגעפֿירט אַ טעאַטער און קונסט, געזונגען העברעיִשע און ייִדישע לידער, געפּראַוועט ייִדישע חתונות, בריתן און בר־מצוות. אַז מ’רעדט פֿון חידושים, איז דאָס געווען דער גרעסטער חידוש, וואָס אַ פֿאָלק האָט געקענט אויספֿאַנטאַזירן נאָך אַזאַ שרעקלעכן חורבן.