אַ קאָנצערט צום 100סטן יאָרצײַט פֿון י.־ל. פּרץ

A Concert Commemorating I‪.‬ L‪.‬ Peretz‪'‬s 100th Yortsayt

דער ייִדישער פֿילהאַרמאָנישער פֿאָלקסכאָר אין יוני 2014
falphotography.com
דער ייִדישער פֿילהאַרמאָנישער פֿאָלקסכאָר אין יוני 2014

פֿון איציק בלימאַן

Published May 19, 2015, issue of June 12, 2015.

זונטיק, דעם 31סטן מײַ, קומט פֿאָר אין ניו־יאָרק דער יערלעכער פֿרילינג־קאָנצערט פֿונעם ייִדישן פֿילהאַרמאָנישן פֿאָלקסכאָר, אונטער דער אָנפֿירונג פֿונעם פּרעמירטן קאָמפּאָזיטאָר בנימין שעכטער. פֿאַר אַ יאָרן איז די פּראָגראַם באַשטאַנען מערסטנס פֿון לידער װעגן אַמעריקע‪,‬ מיטן טראָפּ אױפֿן לעבן פֿון אימיגראַנטן, הימענס פֿון די אַרבעטער־ און בירגעררעכט־באַװעגונגען, און סתּם לידער מיט אַ מוזיקאַליש אַמעריקאַנישן טעם. דאָס יאָר קערט זיך דער כאָר אום צו זײַנע „װאָרצלען“ — סײַ געאָגראַפֿיש, סײַ ליטעראַריש.

אין דער ערשטער העלפֿט פֿון דער פּראָגראַם װעט מען באַזינגען דאָס אַמאָליקע ייִדישע לעבן אין אײראָפּע‪,‬ מיט אַ רײ נײַע אַראַנזשירונגען פֿון לידער, װאָס דערמאָנען די שטעט און לענדער, װוּ עס האָט געבליט אַ גרױסע ייִדישע באַפֿעלקערונג. די צװײטע העלפֿט פֿון דער פּראָגראַם װעט זײַן אָפּגעגעבן דעם קלאַסיקער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור יצחק־לײבוש פּרץ, װאָס הײַיאָר מערקט מען אָפּ זײַן 100סטן יאָרצײַט. צוליב די צװײ טעמעס האָט מען דעם קאָנצערט געגעבן דעם טיטל „פֿון פּאַריז ביז פּרץ: אַ מוזיקאַלישע נסיעה“.

די װאָס קומען רעגולער אױף די קאָנצערטן פֿונעם כאָר, װײסן שױן, אַז אַפֿילו די סאַמע קלאַסישסטע ייִדישע לידער באַקומען אין גאַנצן אַ נײַעם כאַראַקטער. נעמט, צום בײַשפּיל, דאָס ליד „מײַן שטעטעלע בעלץ“, װאָס באַװײַזט זיך אין „אײַטונז“ אױף מער װי הונדערט קאָמפּאַקטלעך. לױט בנימין שעכטער איז עס „אײנס פֿון די לידער, אַזױ װי ‪’‬אױפֿן פּריפּעטשיק‪’‬ און ‪’‬טום באַלאַלײַקע‪’‬, װאָס מע האָט שױן געהערט אַזױ פֿיל מאָל אױף יענעם [באַנאַלן] אופֿן, אַז סע גלוסט זיך צו הערן עפּעס אַ נײַעם צוגאַנג, נײַע האַרמאָניעס, נײַע קעגן־מעלאָדיעס“. שעכטער האָט געשאַפֿן אַ פֿרישע אַראַנזשירונג, װאָס שעפּט פֿונעם אינהאַלט פֿון ליד. ‪„‬פֿאַר װאָס דאַרף מען עס זינגען אַזױ טרױעריק, מיט טרױעריקע האַרמאָניעס, מיט אַ כליפּענדיקן קלאַנג?“ שעכטערס נוסח קלינגט בפֿירוש פּאָזיטיװ, פֿאַרחלומט און נאָסטאַלגיש.

אין אַן אַנדער פֿאַל, מיט אַהרן לעבעדעפֿס קלאַסיש ליד „רומעניע“, האָט שעכטער דערפֿרישט נישט בלויז די האַרמאָניעס, נאָר אױך דעם לידטעקסט. „איך האָב זיך געכאַפּט, אַז די װערטער זענען געװען פּאַסיק אין די 1940ער און 1950ער פֿאַר מענטשן, װאָס האָבן טאַקע געהאַט איבערגעלעבט רומעניע. אָבער די סאָליסטן זענען די ‪’‬שעכטער־טעכטער‪’‬, רײנע און טעמע, װאָס זענען צװאָנציק און פֿופֿצן יאָר אַלט, און זײ האָבן בײדע קײן מאָל נישט געזען רומעניע, און אַפֿילו זײער טאַטע האָט נישט געזען רומעניע; אָבער זײ קענען דאָס לאַנד דורך די זכרונות, װאָס דער זײדע פֿלעג דערצײלן“.