נײַע מאַטעריאַלן וועגן ייִדן אין דער רויטער אַרמיי

New Materials About Jews in the Red Army

Yad Vashem

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published June 23, 2015, issue of July 10, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אַ גרויסן פּראָיעקט פֿירט די „בלאַוואַטניק־פֿונדאַציע‟, וואָס האָט צונויפֿגעקליבן מער ווי אַ טויזנט אינטערוויוען מיט ייִדישע וועטעראַנען. מיט אייניקע פֿון זיי קען מען זיך באַקענען אויף דער וועבזײַט www.blavatnikarchive.org. די זעלבע פֿונדאַציע איז אַרויסגעטראָטן ווי דער ספּאָנסאָר פֿון אַן אינטערעסאַנטן פּראָיעקט, רעאַליזירט אין „יד־ושם‟, דורך אַ גרופּע, מיט וועלכער עס האָט אָנגעפֿירט ד״ר אַרקאַדי זעלצער — זען www.yadvashem.org/yv/en/about/institute/ppka_soldiers. צווישן אַנדערע מאַטעריאַלן, פֿאַרנעמט זיך דער „יד־ושם‟־פּראָיעקט אויך מיט לעבנס־געשיכטעס פֿון אַ צאָל ייִדישע קולטור־טוער.

אלי פֿאַלקאָוויטש איז געווען אַ באַקאַנטער ייִדישער שפּראַכקענער, אַ מחבר פֿון לערנביכער און ווערטערביכער, און האָט לחלוטין ניט אויסגעזען ווי אַ סטערעאָטיפּישער העלד. אָבער ווען די מלחמה האָט זיך אָנגעהויבן, איז ער, אַ 43־יאָריקער, פֿרײַוויליקער אַוועק זיך שלאָגן מיטן שׂונא. דאָס וועבזײַטל www.yadvashem.org/yv/en/about/institute/ppka_soldiers/Eli_Falkovich.asp דערציילט וועגן זײַן העלדישקייט, וואָס איז אָפּגעצייכנט געוואָרן מיט דער העכסטער סאָוועטישער מיליטערישער באַלוינונג, „לענין־אָרדן‟. נאָך דער מלחמה האָט פֿאַלקאָוויטש זיך אומגעקערט צו דער ייִדישער לינגוויסטיק.

אַ העלדישער אָפֿיציר איז געווען עמנואל קאַזאַקעוויטש, אַ טאַלאַנטירטער ייִדישער דיכטער: www.yadvashem.org/yv/en/about/institute/ppka_soldiers/Emmanuil_Kazakevich.asp. זײַן פּאָעטישע זאַמלונג „ביראָבידזשאַנבוי‟ איז אַרײַן אין דער געשיכטע ווי דאָס ערשטע ליטעראַרישע בוך, געדרוקט אין יאָר 1932, אין ביראָבידזשאַן. אין 1940 איז ער אָנגענומען געוואָרן אין דעם סאָוועטישן שרײַבער־פֿאַראיין טאַקע ווי אַ מחבר פֿון ייִדישע לידער; אָבער פֿון דער מלחמה האָט ער זיך אומגעקערט שוין ווי אַ רוסיש־שפּראַכיקער פּראָזאַיִקער. זײַנע ווערק, בפֿרט דער ראָמאַן „שטערן‟ (אויף ייִדיש טראָגט ער דעם טיטל „גרינע שאָטנס‟) גייען נאָך אַלץ אַרויס אין נײַע אויפֿלאַגעס.

דער „יד־ושם‟ דערציילט אויך וועגן דעם דיכטער אַהרן קושניראָוו www.yadvashem.org/yv/en/about/institute/ppka_soldiers/Aron_Kushnirov.asp. אַ בכּבֿודיקע פֿיגור אין דער ייִדישער ליטעראַרישער סבֿיבֿה, איז קושניראָוו געווען דער לעצטער אָנפֿירער פֿון דער ייִדישער סעקציע בײַם שרײַבער־פֿאַראיין איידער זי איז ליקווידירט געוואָרן בעת די סטאַליניסטישע רעפּרעסיעס אין סוף 1940ער און אָנהייב 1950ער יאָרן.

די טעמע איז גאָר ניט אויסגעשעפּט געוואָרן און וואַרט אויף נײַע פֿאָרשונגען.