ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published June 23, 2015, issue of July 10, 2015.

די 13טע אינטערנאַציאָנאַלע זומער־פּראָגראַם

דער צענטער פֿאַר ייִדישער קולטור אין וואַרשע עפֿנט טיר און טויער פֿאַר דער 13טער אינטערנאַציאָנאַלער זומער־פּראָגראַם, וואָס הייבט זיך אָן דעם 29סטן יוני אינעם בנין פֿונעם ייִדישן צענטער אויף דער אַנדערס־גאַס אין מיטן וואַרשע.

פֿאַרשטייט זיך, אַז, חוץ ייִדישע שפּראַך-קורסן פֿאַר אָנהייבער און פֿאָרגעשריטענע, לייגט די וואַרשעווער פּראָגראַם פֿאָר אַ ריי אַטראַקציעס, ווי למשל, וואַרשטאַטן פֿאַר ייִדישע לידער און טעאַטער, עקסקורסיעס, פֿילמען וכדומה.

די סטודענטן וועלן זיך באַקענען מיטן וואַרשעווער ייִדישן היסטאָרישן אינסטיטוט, דעם ייִדישן מוזיי, און דעם גרויסן ייִדישן בית־עולם, וווּ די חסידים קומען אויף קבֿרי־צדיקים און די ייִדישיסטן — אויף די קבֿרים פֿון פּרץ, אַנ-סקי און אַנדערע גרויסע ייִדישע שרײַבער.

אין וואַרשע קען מען נאָך האָבן אַ זעלטענע מעגלעכקייט צו טרעפֿן זיך מיט ייִדן, וועלכע רעדן אַן אמתן פּוילישן ייִדיש, וואָס האָט זיך נישט געביטן צוליב דער עמיגראַציע קיין ישׂראל אָדער אַמעריקע.

נאָך צוויי מעלות, וואָס וואַרשע פֿאַרמאָגט. ראשית־כּל, איז דער פּוילישער זומער אַ סך אַנגענעמער ווי דער תּל-אָבֿיבֿער אָדער אַפֿילו דער ניו-יאָרקער זומער. וואָס שייך דער פּראָגראַם גופֿא, וואָלט אפֿשר געווען כּדאי צוצוגעבן אַן אַרײַנפֿיר צו דער פּוילישער שפּראַך פֿאַר די סטודענטן, וואָס קומען פֿון דער גאַנצער וועלט. פּויליש האָט געהאַט אַ געוואַלדיקע השפּעה אויף ייִדיש; און אַז מען איז שוין דאָ אין לאַנד, איז ווערט צו כאַפּן כאָטש אַ באַגריף וועגן דעם.

די פּוילישע סטודענטן האָבן, פֿאַרשטייט זיך, אַ היפּוכדיקע פּראָבלעם. עס פֿעלן זיי קענטענישן אין עבֿרית. זיי האָבן שוועריקײטן מיט די לשון-קודשדיקע קאָמפּאַנענטן פֿון דער שפּראַך.

טאַדעוש ראָלקע
טאַדעוש ראָלקע

אַ טרעפֿונג מיט אַ באַוווּסטן פּוילישן פֿאָטאָגראַף

זונטיק דעם 21סטן יוני איז דער ייִדישער מוזיי געווען געפּאַקט מיט מענטשן. זיי זענען געקומען הערן טאַדעוש ראָלקע, אַ באַוווּסטער פּוילישער פֿאָטאָגראַף. צווישן אַנדערע האָט ראָלקע פּובליקירט אַ בוך פֿאָטאָגראַפֿיעס מיטן טיטל Tu byliśmy. Ostatnie ślady zaginionej kultury [„מיר זענען דאָ געווען: דער זכר פֿון אַ פֿאַרשוווּנדענער קולטור‟]. די קולטור, פֿאַרשטייט זיך, איז די פּויליש-ייִדישע קולטור, וואָס איז פֿאַרטיליקט געוואָרן אין דער צווייטער וועלט-מלחמה.

ראָלקע האָט געמאַכט פֿאָטאָגראַפֿיעס אין נאָכמלחמהדיקן פּוילן פֿון די אַמאָליקע ייִדישע שילן און גאַסן, הײַזער און בית-עולמס. ראָלקע, וואָס איז נישט קיין ייִד, איז געבוירן געוואָרן אין וואַרשע אין יאָר 1929. ווי ער דערציילט, געדענקט ער גאַנץ גוט די שטאָט פֿון אַמאָל, מיט אירע ייִדן. ווי אַ ייִנגל, האָט ער געזען פֿון דער אַרישער זײַט די גיגאַנטישע שׂריפֿה, וואָס האָט געבושעוועט אין מיטן וואַרשע, ווען די דײַטשן האָבן פֿאַרברענגט די געטאָ בעתן אויפֿשטאַנד.

ראָלקע האָט אויך דערציילט, אַז די זומערס האָט ער פֿאַרבראַכט דעמאָלט אויפֿן לאַנד, אין אַ דאָרף, וואָס געפֿינט זיך אויף דער ליניע וואַרשע-טרעבלינקע. איין בילד איז פֿון דעמאָלט אײַנגעקריצט געוואָרן אין זײַן זכּרון. ער איז שוין געווען אַ ייִנגל פֿון אַן ערך פֿערצן יאָר — אַ טויטע ייִדישע פֿרוי, וואָס איז געלעגן בײַ די רעלסן, מסתּמא איז זי אַראָפּגעשפּרונגען פֿון דער באַן און געוואָלט אַנטלויפֿן.

געוויס, אַז די דאָזיקע שווערע אײַנדרוקן פֿון זײַן קינדהײט און יוגנט זענען משפּיע געווען אויפֿן פּוילישן קינסטלער, ער זאָל זיך פֿאַרנעמען מיט דער ייִדישער טעמאַטיק.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.