הינטער די קוליסן פֿון „שמואל־613‟

Behind the Scenes of “Samuel-613”

שמואל לייבאָוויץ און די אַנדערע באַטייליקטע פֿון דער פֿילם־קאָמאַנדע גרייטן זיך אויסצושפּילן אַ סצענע פֿונעם פֿילם
שמואל לייבאָוויץ און די אַנדערע באַטייליקטע פֿון דער פֿילם־קאָמאַנדע גרייטן זיך אויסצושפּילן אַ סצענע פֿונעם פֿילם

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published June 28, 2015, issue of July 24, 2015.

דער זשאַנער פֿונעם קורצן פֿילם איז אָפֿט שווער צו באַגרײַפֿן פֿאַרן פּשוטן צוקוקער, ווײַל דער ציל דערפֿון איז געוויינטלעך נישט צו דערציילן אַ מעשׂה, נאָר אָפּצושפּיגלען אַ געוויסן מאָמענט אין צײַט, אָפֿט מאָל אויף אַ קינסטלערישן, אימפּרעסיאָניסטישן אופֿן.

דער 20־מינוטיקער ייִדיש־און־ענגלישער פֿילם, Shmuel-613 (זעט אונטן), וואָס איז פֿילמירט געוואָרן אין דער חסידישער געגנט סטאַמפֿאָרד היל, ענגלאַנד, דערגרייכט דעם דאָזיקן ציל דורך שילדערן דעם אָנגעווייטיקטן מצבֿ פֿון אַ געגטן חסיד, שמילו, וואָס קען זיך מער נישט געפֿינען קיין אָרט אין דער חסידישער וועלט, אַנטלויפֿט דערפֿון, אָבער ווערט אַזוי אָנגעשיכּורט מיט זײַן נײַער פֿרײַהייט, אַז ער ווייסט אַליין נישט ווי אַזוי זיך אַן עצה צו געבן.

אין איין סצענע, למשל, וואָס קומט פֿאָר גלײַך נאָך זײַן „באַפֿרײַונג‟, זעט מען ווי שמילו טאַנצט ממש אונטער, בשעת ער פּרעגלט עטלעכע שטיקלעך חזיר־פֿעטס. ווען דאָס מאכל איז שוין גרייט, אַנשטאָט זיך אַוועקצוזעצן בײַם טיש און עס עסן לײַטיש מיט גאָפּל־לעפֿל, כאַפּט שמילו די שטיקלעך פֿעטס מיט ביידע הענט, און שטאָפּט אָן אַ פֿול מויל דערפֿון — ווי ער וואָלט בוכשטעבלעך אויסגעשפּילט דאָס ייִדיש ווערטל, „אַז מע עסט חזיר, זאָל רינען איבער די באַקן‟.

שמילו איז אָבער נישט פֿאַרטיק. אין אַ מין נערוועזן עקסטאַז, פֿאַרהענגט ער די אויערן מיט די שטיקלעך חזיר־פֿעטס, ווי זיי וואָלטן געווען פּאות, און וואַרפֿט זיי דערנאָך אויף דער וואַנט מיט אַזאַ כּוח, אַז זיי קלעפּן זיך צו. דער צוקוקער לאַכט פֿון דער אַבסורדישער סצענע, אָבער מע דערפֿילט גלײַכצײַטיק די מוראדיקע צעטומלונג פֿון אַ בחור, וואָס האָט פֿאַרלוירן די פֿעיִקייט צו קענען באַהערשן זײַנע אימפּולסן.

דעם פֿילם האָט מען שוין געוויזן אויפֿן „ניו־יאָרקער אינטערנאַציאָנאַלן קינאָ־פֿעסטיוואַל‟; אויפֿן קינאָ־פֿעסטיוואַל אין ברוקלין; אין פּאַם־ספּרינגס, פֿלאָרידע, און געפֿינט זיך איצט אויף דער וועבזײַט פֿון Dazed, אַ זשורנאַל פֿון מאָדע, קונסט און קולטור.

הגם בילי לאָמבי, דער רעזשיסאָר פֿון Samuel-613, איז נישט אויפֿגעוואַקסן אין דער חסידישער וועלט, און איז אַפֿילו נישט קיין ייִד, האָט דער פֿילם אַן אויטענטישן טעם, בפֿרט בײַם שילדערן די שמועסן צווישן שמילו (געשפּילט פֿון טעאָ באַרקלים־ביגס) און זײַן טאַטן (שמואל לייבאָוויץ).

דער רעזשיסאָר, בילי לאָמבי (לינקס)
דער רעזשיסאָר, בילי לאָמבי (לינקס)

די סיבה דערפֿאַר, האָט לאָמבי געזאָגט דעם „פֿאָרווערטס‟, איז ווײַל ער האָט זיך שטאַרק באַמיט אַרײַנצוציִען אָרטיקע חסידים, געוועזענע חסידים און אַפֿילו נישט־חסידישע ייִדיש־קענער. אַ טייל פֿון די ענגלישע רעפּליקן, למשל, האָבן איבערגעזעצט ייִדן פֿון חסידישע היימען, און אַ טייל — ד״ר ברוריה וויגאַנד, אַ ייִדיש־לערערין אינעם „אָקספֿאָרד־צענטער‟. איינע פֿון די אַקטריסעס אינעם פֿילם האָט לאָמבי טאַקע געטראָפֿן בעת וויגאַנדס אָוונטן פֿון ייִדישער פּאָעזיע: בעלאַ קערידזש, וואָס שפּילט שמילוס באָבע.

„בעלאַ קערידזש איז אַ 93־יאָריקע פֿאָלקסזינגערין פֿון ייִדישע לידער, פֿונעם בעסאַראַבישן שטעטל אַקערמאַן,‟ האָט וויגאַנד געזאָגט, און צוגעגעבן, אַז איר זיידע איז געווען דער באַרימטער חזן יאַנקל דער הייזעריקער (יאַנקל גאָטליב), דער קאָמפּאָזיטאָר פֿונעם קדיש, וואָס מע זינגט הײַנט אין אַלע אַשכּנזישע קהילות איבער דער וועלט.