איזאַ קרעמער — דער שטערן פֿון ייִדישן געזאַנג

Isa Kremer - The Star of Yiddish Song

פֿון „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקציע

Published July 07, 2015, issue of July 24, 2015.

איזאַ קרעמער
איזאַ קרעמער

די טעג מערקן מיר אָפּ דעם יאָרצײַט נאָך דער זעלטענער ייִדישער זינגערין איזאַ קרעמער, וואָס איר נאָמען האָט מען געקאָנט זען אויף די אַפֿישן לעבן אַזעלכע באַקאַנטע זינגערס ווי שאַליאַפּין און קאַרוזאָ; איר נאָמען האָט געקענט יעדער ליבהאָבער פֿון ייִדישן געזאַנג… צום באַדויערן, איז דער שטערן „איזאַ קרעמער‟ פֿריצײַטיק אויסגעלאָשן געוואָרן, און זעלטן ווער געדענקט נאָך איר שטאַרקע, טעמפּעראַמענטפֿולע „מעצאָ‟, וואָס האָט זיך געטראָגן פֿון די גרעסטע בינעס אין דער וועלט.

אַ געבוירענע אינעם בעסאַראַבער שטעטל בעלץ, האָט די יונגע איזאַ פֿרי פֿאַרלאָזט איר היים און זיך געלאָזט אין דער גרויסער וועלט אַרײַן זיך צו לערנען אויף אַן אָפּערע־זינגערין. אָנגעהויבן האָט זיך עס פֿון דער שטאָט אָדעס, וווּהין ס׳איז גראָד אין דער זעלבער צײַט געקומען פֿון איטאַליע דער באַקאַנטער פּראָפֿעסאָר לויִדזשי ראָנצי. דערהערט ווי איזאַ זינגט, האָט ער זי פֿאַרבעטן קיין מילאַן זיך לערנען וואָקאַל. אין צוויי יאָר אַרום קומט פֿאָר איר דעביוט אין פּוטשיניס אָפּערע „באָהעם‟; זי זינגט צוזאַמען מיטן באַרימטן טענאָר דזשוזעפּע אַנסעלמי אויף דער בינע פֿונעם נעאַפּאָליטאַנער טעאַטער.

דאָס מזל שפּילט איר צו. זי פֿאָרט צוזאַמען מיט אַנסעלמי קיין אָדעס אויף גאַסטראָלן, און נאָך דעם גרויסן דערפֿאָלג, לייגט מען איר פֿאָר צו זײַן אַ סאָליסטקע אין דעם טעאַטער. זי זינגט אין טשײַקאָווסקיס „יאָלאַנטע‟ און „יעווגעני אָנעגין‟. אין אַן אָפּרוף אויף איר אויפֿטריט שרײַבט דער קריטיקער: „די יונגע זינגערין איז זייער עמאָציאָנעל… אָבער גיך נעמט זי זיך אין די הענט, באַרויִקט זיך, און די פֿינאַל־סצענעס רײַסן אויף דעם פּובליקום. דער זאַל בושעוועט מיט אַפּלאָדיסמענטן. די בינע איז פֿאַרפֿלייצט מיט בלומען…‟

איזאַ קרעמער איז גליקלעך, אָבער זי זוכט עפּעס נאָך. איר איז ענג אין די ווענט פֿונעם אָפּערע־טעאַטער. זי וויל, אַז גאַנץ אָדעס זאָל איר נאָכזינגען. אין יענער צײַט איז עס מעגלעך געווען נאָר אינעם מער דעמאָקראַטישן זשאַנער — אין אָפּערעטע; און זי זינגט אין קאַלמאַנס „ציגײַנער־באַראָן‟ אַ פּשוט לידעלע „האַ־צאַ־צאַ‟. איזאַ האָט זיך דערשלאָגן אירס — גאַנץ אָדעס זינגט נאָך איר „האַ־צאַ־צאַ‟. ס‘האָבן זיך אַפֿילו באַוויזן העמדלעך און קאָנפֿעטן מיטן זעלבן נאָמען — „האַ־צאַ־צאַ‟.

לאָזט זיך אָבער אויס, אַז אויך אין דעם זשאַנער פֿון קלאַסישער אָפּערעטע איז איר ענג. זי הייבט אָן באַהערשן דעם קאַבאַרעט־רעפּערטואַר — פֿראַנצייזישע און דײַטשישע „אינטימע לידעלעך‟. דעם פּראָסטן פּובליקום געפֿעלט עס. זי הייבט אָן אַרומצופֿאָרן איבער רוסלאַנד, און איר מאַן, ישׂראל חפֿץ, דער הויפּט־רעדאַקטאָר פֿון דער רוסישער צײַטונג „אָדעסער נײַעס‟, שטיצט זי אין דעם. זי ווערט באַקאַנט צווישן דער אָדעסער ייִדישער אינטעליגענץ: מאַרק וואַרשאַווסקי, שלום־עליכם, מענדעלע מוכר־ספֿרים, וולאַדימיר זשאַבאָטינסקי. חיים־נחמן ביאַליק איבערצײַגט זי צו זינגען אויך ייִדישע פֿאָלקס־לידער.