ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published July 07, 2015, issue of July 24, 2015.

וולאַדיסלאַוו קוכער, דער אוקראַיִנישער סטודענט וואָס האָט חוזק געמאַכט פֿונעם חורבן־דענקמאָל אין מײַדאַנעק
וולאַדיסלאַוו קוכער, דער אוקראַיִנישער סטודענט וואָס האָט חוזק געמאַכט פֿונעם חורבן־דענקמאָל אין מײַדאַנעק

ער האָט פֿײַנט נאָר די ייִדן, נישט די פּאָליאָקן

וולאַדיסלאַוו קוכער איז אַן אוקראַיִנישער סטודענט, וואָס איז געקומען ווי טויזנטער אַנדערע אוקראַיִנער קיין פּוילן אין דער לעצטער צײַט. קוכער האָט זיך געלאָזט פֿאָטאָגראַפֿירן, ווי ער מאַכט חוזק פֿונעם חורבן־דענקמאָל אין מײַדאַנעק. קוכער האָט זיך נישט געפֿוילט און פֿאַרשפּרייט זײַן בילד אויף דער אינטערנעץ.

די פּאָליאַקן און אוקראַיִנער זענען שטענדיק געווען נישט אין די בעסטע באַציִונגען. די אוקראַיִנער טענהן, אַז די פּאָליאַקן האָבן זיי אונטערגעדריקט. ווי באַקאַנט, איז מערבֿ-אוקראַיִנע געווען אונטער דער פּוילישער הערשאַפֿט, און לעמבערג, הײַנט לוויוו, איז געווען אַ גרויסע פּוילישע שטאָט.

נאָר וואָס זשע? די פֿײַנט פֿון מײַנע פֿײַנט זענען, ווי מיר ווייסן, מײַנע חבֿרים. היות וואָס די פּאָליאַקן האָבן מורא פֿאַר די רוסן, און היות וואָס אַ טייל פֿון די אוקראַיִנער קעמפֿן מיט די רוסישע סעפּאַראַטיסטן, זענען די אוקראַיִנער מיט אַמאָל געוואָרן גוטע פֿרײַנד פֿון פּוילן.

דאָס פּוילישע פֿאָלק געדענקט אָבער די אוקראַיִנישע שחיטה, וווּ טויזנטער פּאָליאַקן זענען אומגעבראַכט געוואָרן פֿון די אוקראַיִנישע נאַציאָנאַליסטן בשעת דער צווייטער וועלט-מלחמה. סע וואָלט אפֿשר נישט געווען קיין גוזמא צו זאָגן, אַז אַפֿילו גזירות ת״ח ות״ט, וווּ אַזויפֿיל ייִדן און פּאָליאַקן זענען פֿאַרטיליקט געוואָרן פֿון כמעלניצקיס פּאָגראָמשטשיקעס זענען נישט פֿאַרווישט געוואָרן פֿונעם זכּרון — סײַ בײַ די ייִדן, סײַ בײַ די פּאָליאַקן.

נאָך אַ זאַך. אַ סך דײַטשישע אַרבעט־ און טויט־לאַגערן האָבן זיך געפֿונען אויף דער פּוילישער ערד, אָבער די פּאָליאַקן האָבן נישט געוואָלט דינען די דײַטשן מיט דער פֿאַרניכטונגס־אַרבעט. די באַלטישע פֿעלקער און די אוקראַיִנער האָבן זיך יאָ אין דעם באַטייליקט.

במילא איז אַזאַ פּראָוואָקאַטיווער אַקט, דווקא מצד אַן אוקראַיִנער, ממש ווי אַ פּאַטש אין פּנים פֿאַר אונדז דאָ.

ווען קוכער האָט זיך געכאַפּט, אַז מען וויל אים שטעלן פֿאַר אַ געריכט, האָט ער דערקלערט אויף דער אינטערנעץ, אַז ער האָט גאָרנישט קעגן די פּאָליאַקן. נאָר די ייִדן האָט ער פֿײַנט. קוכער איז אַגבֿ זיבעצן יאָר אַלט. הייסט עס, אַז עס שטייט אים נאָך פֿאָר אַ לאַנג לעבן פֿון ייִדן־האַס.

אַ נײַע איבערזעצונג אויף ייִדיש פֿון אויגוסט סטרינדבערג

בײַ אונדזערע שוועדישע שכנים איז אַרויס אַ שיין בוך, וואָס איז ממש אָנגענעם צו האַלטן אין דער האַנט. סע גייט די רייד וועגן אויגוסט סטרינדבערגס פּיעסע „אַ טרוימשפּיל‟ אין ייִדיש. די איבערזעצער זענען מרים טרין און אליעזר ניבאָרסקי. מסתּמא, איז דער טעקסט איבערגעזעצט געוואָרן פֿון דײַטש, ווײַל נאָך דרײַ שוועדיש-רעדנדיקע מומחים האָבן אָנגעפֿירט מיט דער שפּראַך־השגחה פֿונעם דאָזיקן פּראָיעקט: סטעפֿאַן בעס, פּאַולאַ פּערל גראָסמאַן, און זשאַן העסל. די שוועדישע, אַזוי גערופֿענע „פּאָסט קאָד לאָטעריע‟, האָט געדעקט די הוצאָות פֿונעם בוך.

אין זײַן הקדמה שרײַבט סטעפֿאַן מענדל-ענק, אַז דער אַרויסגעבער, דער „פּאָדיום פֿאַרלאַג‟, שטעלט זיך פֿאַר אַ ציל אויסצוברייטערן דעם ביכער־מאַרק און פֿאַרשפּרייטן שווער-צוטריטלעכע ליטעראַטור, קודם-כּל, דורך אַרויסגעבן ביכער אויף די פֿינף מינאָריטעט-שפּראַכן פֿון שוועדן. ייִדיש, זײַט וויסן, איז איינע פֿון זיי. סטרינדבערג, דערמאָנט אונדז סטעפֿאַן מענדל-ענק, האָט גענאָסן אין דער ערשטער העלפֿט 20סטן יאָרהונדערט פֿון אַ ברייטער פּאָפּולאַריטעט צווישן דעם ייִדיש־לייענענדיקן עולם אין אייראָפּע און צפֿון־אַמעריקע.

סטרינדבערגס איבערגעזעצטע ווערק אויף ייִדיש נעמען אַרײַן, צווישן אַנדערע: „פֿרײַלײַן יוליאַ‟, „דער פֿאָטער‟, „קאַמעראַדן‟, „מוטער-ליבע‟, „די שטאַרקערע‟, „דער טויטנטאַנץ‟, „די פֿאַרברעכער‟, „אַ האַלב בייגעלע פּאַפּיר‟, „ווידוי פֿון אַ נאַר‟ און „דער רויטער צימער‟.

מען קען משער זײַן, גיט ער צו, אַז קיין איינע פֿון די פֿריִערדיקע אויסגאַבעס פֿון סטרינדבערגס ווערק אין ייִדיש האָט נישט דורכגעמאַכט אַזאַ פֿאָרזיכטיקן פֿאַרגלײַך מיטן שוועדישן אָריגינאַל, ווי די איצטיקע איבערזעצונג.

נו, אויב ייִדיש איז טאַקע אַן אָפֿיציעלע מינדערהייט־שפּראַך בײַ אונדזערע שוועדישע שכנים, וואָלט אפֿשר געווען יושרדיק איבערצוזעצן נישט נאָר פֿון שוועדיש אויף ייִדיש, נאָר טאַקע פֿון ייִדיש אויף שוועדיש, און נישט נאָר פֿאַרשטאָרבענע דראַמאַטורגן, נאָר אויך אַזעלכע, וואָס זענען דערווײַל נאָך מיט אונדז. אויב מען וועט שטעלן אַזוינע פּיעסן, וואָלט געווען נאָך בעסער. אַ שפּראַך בלײַבט בײַם לעבן כּל־זמן זי ווערט גערעדט.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.