באַנײַטע מאָראַלישע תּקנות אין 21סטן יאָרהונדערט

Revised Moral Code For the 21st Century

דער בריטישער פּרעמיער דייוויד קעמעראָן, צוזאַמען מיט לאָרד דזשענער (רעכטס), און דייוויד הונט, יאַנואַר 24, 2011
Getty Images
דער בריטישער פּרעמיער דייוויד קעמעראָן, צוזאַמען מיט לאָרד דזשענער (רעכטס), און דייוויד הונט, יאַנואַר 24, 2011

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published July 14, 2015, issue of August 07, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

איך געדענק ווי ער איז געקומען קיין אָקספֿאָרד, בעת דער ייִדישער זומער־פּראָגראַם, און האָט גערעדט פֿאַר סטודענטן וועגן זײַן האַרציקער באַציִונג צו ייִדיש. ער האָט אַפֿילו דעמאָנסטרירט, אַז ער קען אַ ביסל די שפּראַך פֿון זײַנע עלטערן, ליטווישע ייִדן. איך געדענק אויך, אַז צווישן דעם עולם איז געווען אַן אַקאַדעמיקער פֿון יאַפּאַן, וואָס האָט זיך גוט אויסגעלערנט ייִדיש. לאָרד דזשענער האָט אים באַמערקט. „און פֿאַר וואָס לערנט איר זיך ייִדיש?‟ — האָט ער בײַ אים געפֿרעגט, און באַקומען אַ גוטן ענטפֿער: „און פֿאַר וואָס ניט?‟

איצט איז לאָרד דזשענער 86 יאָר אַלט און איז קראַנק אויף אַלצהײַמער. איך ווייס ניט, ווי ווײַט ער פֿאַרשטייט, וואָס עס קומט פֿאָר אַרום אים; אַז עס שטורעמט אַרום זײַן ענין. עס האָט זיך אַנטפּלעקט, אַז אים האָט סעקסועל געצויגן צו קינדער און אַז אײַנהאַלטן זיך האָט ער אָפֿט מאָל ניט געקענט. צום ערשטן מאָל זײַנען אַזעלכע עפּיזאָדן אַרויסגעשוווּמען נאָך אין יאָר 1991, אָבער נאָר לעצטנס איז דער ענין געוואָרן באמת ברייט באַקאַנט. די ייִדישע אָרגאַניזאַציעס, וואָס זײַנען געווען אַזוי אָדער אַנדערש אַסאָציִיִרט מיט לאָרד דזשענער, דיסטאַנצירן זיך פֿון אים. ס’איז קלאָר, אַז זײַן ענין שפּיגלט אויך אָפּ די פֿרישע ווינטן אין דער בריטישער און, בכלל, מערבֿדיקער געזעלשאַפֿט.

אין דעם זעלבן קלימאַט איז דער ישׂראלדיקער פּרעזידענט משה קצבֿ געוואָרן אַ תּפֿיסהניק, נומער 1418989. פֿון איין זײַט, האָט זײַן ענין איבערגעלאָזט אַ פֿלעק אין דער געשיכטע פֿון ישׂראל; פֿון דער צווייטער זײַט, האָט דער זעלבער ענין בולט געוויזן, אַז דאָס לאַנד איז אַ טייל פֿון דער ציוויליזאַציע, וואָס איז מער ניט גרייט צו פֿאַרשווײַגן דערנידעריקונגען מצד די הויכגעשטעלטע לײַט.

צי הייסט עס, אַז די מערבֿדיקע געזעלשאַפֿט ווערט קאָנסערוואַטיווער? אַ סבֿרא, אַז מיט קאָנסערוואַטיווקייט האָט עס ווייניק צו טאָן. אַ סימן האָבן מיר: זעלבמיניקע חתונות גייען אַרײַן אַלץ מער אין דעם הויפּטשטראָם. ווער האָט נאָך מיט עטלעכע יאָר צוריק געקענט גלייבן אין אַזאַ ראַדיקאַלן שינוי דווקא אין אַמעריקע, וווּ די רעליגיע פֿאַרנעמט אַן אָנגעזעען אָרט? אָבער די געזעלשאַפֿט נעמט אָן אַ באַנײַטן מאָראַלישן קאָד, וואָס דערלויבט מער פֿרײַהייט דערוואַקסענע מענטשן. גלײַכצײַטיק, ווערט די זעלבע געזעלשאַפֿט שטרענגער צו פֿאַרשיידענע פֿאָרמען פֿון סעקסועלן געוואַלד, און זי ווערט אויך שטרענגער צו די פּראָמינענטע פֿיגורן. אויך זיי מוזן זיך אויפֿפֿירן אין די גרענעצן פֿון די תּקנות, באַנײַט אין 21סטן יאָרהונדערט.