די געבורט פֿון דער טראַגעדיע?

The Birth of a Tragedy?

איראַנישע מתפּללים שרײַען אויס אַנטי־אַמעריקאַנער און אַנטי־ישׂראלדיקער לאָזונגען נאָך די פֿרײַטיקדיקע תּפֿילות, דעם 17טן יולי, טעהעראַן
Getty Images
איראַנישע מתפּללים שרײַען אויס אַנטי־אַמעריקאַנער און אַנטי־ישׂראלדיקער לאָזונגען נאָך די פֿרײַטיקדיקע תּפֿילות, דעם 17טן יולי, טעהעראַן

פֿון עמיל קאַלין

Published July 22, 2015, issue of August 07, 2015.

נישט אומזיסט קערט מען זיך לעצטנס אום צו דער וועלט-פּאָליטיק ערבֿ דער צווייטער וועלט־מלחמה. מע טוט עס נישט ווײַל זי איז געווען אַן אויסנאַם אָדער אַ איינמאָליקע דערשײַנונג — נאָר פֿאַרקערט; מעגלעך, אַז די געשיכטע חזרט זיך נישט איבער טאַקע בוכשטעבלעך, אָבער כּל-זמן עס גייט די רייד וועגן מענטשן און מענטשלעכער טבֿע, איז די מענטשהייט, ווײַזט אויס, פֿאַרמישפּט צו מאַכן כּמעט די זעלבע גרײַזן ווידער אַ מאָל און אָבער אַ מאָל.

אָט די פּאָליטיק האָט בולט אונטערגעשטראָכן די פּאָליטישע ליניע, וואָס באַגלייט די וועלט, באַזונדערס, די מערבֿ-וועלט: דאָס זוכן צו דערגיין אַ טאָלק, גיין אויף אַ פּשרה פֿאַר יעדן פּרײַז, אַבי ס‘זאָל שטיין אויבן „פּשרה‟; דאָס אויסמײַדן מיליטערישע אַקציעס, קורצזיכטיקייט, נאַיִווקייט, פֿאַרחלומטקייט — לאָמיר מאַכן די וועלט בעסער!

מיר וועלן דאָ ניט באַטראַכטן די פּרטים פֿון דעם הסכּם צווישן דער מערבֿ־וועלט און איראַן. די פּרטים זענען טאַקע וויכטיק און עס איז זיכער, אַז מע קען פֿאַרגיסן טײַכן טינט מיט אַלערליי אַרגומענטן „פֿאַר‟ און „קעגן‟. עס דאַכט זיך אָבער, אַז אין דער שׂימחה צוליב דעם הסכּם, ווערט פֿאַרשוווּנדן איין „קליינע‟ פּראָבלעם: דער מערבֿ זעט אין איראַן אַ שותּף צום העלפֿן אים סטאַביליזירן דעם מצבֿ אינעם וואַקלדיקן ראַיאָן פֿון מיטל־מיזרח. דווקא דאָ ליגט באַגראָבן דער גרויסער טעות, ווײַל איראַן גופֿא איז אַ טייל פֿון דער פּראָבלעם, און נישט די לייזונג.

אַז מע שרײַבט אונטער אַ הסכּם, דאַרף מען, קודם־כּל, נעמען אין באַטראַכט, מיט וועמען האָט מען דאָ צו טאָן. יעדער הסכּם קען זײַן גוט אָדער שלעכט, עס ווענדט זיך אין די כּוונות; אויב דער צווייטער צד האָט בייזע כּוונות און זוכט דערמיט אָפּצונאַרן און אונטערצוגראָבן — איז דער הסכּם אַ שלעכטער.

דער הסכּם מיט איראַן איז שלעכט, ווײַל איראַן שפּילט אַ צעשטערערישע ראָלע אין דער געגנט; טעהעראַן איז אַ באַשטאַנדטייל פֿון דעם אָנגייענדיקן סיכסוך אין סיריע, איראַק, תּימן און אויך בײַ אונדז — אין עזה-פּאַס. טאַקע דאָס האָט געמיינט נתניהוס בקשה: צונויפֿקניפּן דעם הסכּם וועגן דעם נוקלעאַרן פּראָיעקט מיטן אויפֿהערן אונטערצינדן דעם מיטל-מיזרח. די אָפּרופֿן צו אַזאַ פֿאָדערונג זענען געווען אָפּלאַכעריש; מע האָט באַהאַנדלט די בקשה מיט שפּאָט, ווי זי וואָלט נישט געהאַט קיין שײַכות מיט דער ווירקלעכקייט.

דער הויפּט־געדאַנק, וואָס שטייט הינטער דעם הסכּם, איז די האָפֿענונג אָדער דער גלויבן, אַז דערמיט וועט מען אויסמײַדן אַ מלחמה אין דעם ראַיאָן. אָבאַמאַ אַליין האָט אויסגעדרוקט אַזאַ געדאַנק. הערנדיק אַזעלכע ווערטער, איז שווער צו פֿאַרשטיין, וואָס צו טאָן פֿריִער — וויינען אָדער לאַכן.