אַ בלויז אין די שטודיעס פֿון אוקראַיִניש־ייִדישער געשיכטע

Major Gap in Studies of Ukrainian-Jewish History


פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published August 28, 2015, issue of September 18, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

די פֿאַרשידענע אַספּעקטן פֿון דעם דאָזיקן ענין באַהאַנדלען אַמעליאַ גלעזער, יאַראָסלאַװ טינטשענקאָ, מיקאָלאַ סאָראָקאַ, אַלעקסאַנדער מאָטיל און טאַראַס קורילאָ. מיראָסלאַװ שקאַנדרי נעמט זיך פֿאַרן סאַמע סענסיטיװן ענין, די פֿאַרגלײַכיקע געשיכטע צװישן דעם ייִדישן חורבן און דעם אוקראַיִנישן האָלאָדאָמאָר, דעם מאַסן־הונגער, װי אַ פּועל־יוצא פֿון דער סאָװעטישער קאָלעקטיװיזאַציע, װאָס האָט אומגעבראַכט מיליאָנען אוקראַיִנישע פּױערים אין 1931־1933.

די רײַכע און געשפּאַנטע געשיכטע פֿון די באַציִונגען צװישן ייִדן און אַנדערע פֿעלקער אױף דער טעריטאָריע פֿון דער הײַנטיקער אוקראַיִנע װעט נאָך לאַנג גורם זײַן הײסע װיכּוחים. עד־היום איז דער פֿאָקוס פֿון די היסטאָרישע חקירות און עפֿנטלעכע דעבאַטן אָנגעשטעלט געװען אױף די מערבֿדיקע טײלן פֿון דער הײַנטיקער אוקראַיִנע. דאָס נײַע זאַמלבוך איז אַ גוטער בײַשפּיל פֿון אַזאַ מין צוגאַנג. עס זײַנען כּמעט ניטאָ קײן אַרטיקלען, װאָס זײַנען ספּעציעל געװידמעט די מיזרחדיקע און דרומדיקע געגנטן, אַזעלכע װי אָדעס, דניפּראָפּעטראָװס, כאַרקעװ, װוּ ייִדן האָבן געשפּילט און שפּילן נאָך הײַנט אַ חשובֿע ראָלע. דער דאָזיקער קוקװינקל שפּיגלט אָפּ די הײַנטיקע עפֿנטלעכע און פּאָליטישע װיכּוחים אין אוקראַיִנע. מען נעמט אָן, אַז די „עכטע‟ אוקראַיִנע ליגט אין מערבֿ און אינעם צענטער — אין גאַליציע, װאָלין, פּאָדאָליע און אַרום קיִעװ, בעת מיזרח איז עפּעס אַנדערש, מער „רוסיש‟.

אַן אַנדערער סימן־מובֿהק פֿונעם הײַנטיקן מצבֿ פֿון אוקראַיִניש-ייִדישע שטודיעס איז אַ קנאַפּער אינטערעס צו ייִדיש. בלױז אײן אַרטיקל אינעם יאָרבוך האָט עפּעס צו טאָן מיט ייִדיש, אָבער בלױז אין דער נײַסטער תּקופֿה. עס זײַנען דאָ פֿאַראַן עטלעכע װאָגיקע פֿאָרשונגען װעגן דעם אימאַזש פֿון ייִדן אין דער רוסישער און אוקראַיִנישער ליטעראַטור, אָבער גאָר ניט װעגן אוקראַיִנע און אוקראַיִנער אין דער ייִדישער און העברעיִשער ליטעראַטור!

די קאַנאַדער היסטאָריקער האָואַרד אַסטער און פּיטער פּאָטיטשני, װאָס זײַנען געװען צװישן די ערשטע פֿאָרשער פֿון די באַציִונגען צװישן ייִדן און אוקראַיִנער, באַטאָנען, אַז די דאָזיקע טעמע רופֿט אַרױס אַ סך עגמת־נפֿש אױף בײדע זײַטן. דאָס עיקרדיקער צאַנק־עפּעלע בלײַבט עד־היום דער חורבן און די ראָלע פֿון אוקראַיִנער אינעם העלפֿן די נאַציסטן, פֿון אײן זײַט, און די באַטײליקונג פֿון ייִדן אין דער סאָװעטישער געהײם־פּאָליצײ, פֿון דער אַנדערער זײַט. אַסטער און פּאָטיטשני זײַנען גערעכט װען זײ זאָגן, אַז מען דאַרף טיפֿער פֿאָרשן די באַציִונגען אין ליטעראַטור, מוזיק, קונסט, אָבער װידער, מען רעדט דאָך, דער עיקר, װעגן דעם אוקראַיִנישן צד, און מע דערמאָנט ניט די „קולטור־ליגע‟, שױן אָפּגערעדט פֿון דער סאָװעטישער ייִדישער קולטור. די חשובֿע און אַקטועלע טעמע פֿון ייִדן אין אוקראַיִנע װאַרט אױף אַ נײַעם היסטאָרישן צוגאַנט, װאָס װעט, סוף־כּל־סוף, אָנערקענען, אַז אוקראַיִנע איז אַ לאַנד פֿון אַ סך פֿעלקער, און ייִדן געהערן צו דער געשיכטע פֿון אוקראַיִנע פּונקט אַזױ, װי די אוקראַיִנער, רוסן, פּאָליאַקן און אַנדערע.