היטלערס גוטע פֿרײַנד

Hitler’s Pals

אַדאָלף היטלער מיט הערמאַן גערינג אויף היטלערס באַלקאָן, דעם 16טן מאַרץ 1938, אין בערלין
Wiki Commons
אַדאָלף היטלער מיט הערמאַן גערינג אויף היטלערס באַלקאָן, דעם 16טן מאַרץ 1938, אין בערלין

פֿון אַבֿרהם ליכטענבוים

Published August 30, 2015, issue of September 18, 2015.

אַרום דעם יאָר 1700, האָט דער פֿראַנצייזישער ליבעראַלער שרײַבער, פֿראַנסואַ דע סאַליניאַק דע לאַ מאָט, מער באַקאַנט װי פֿאַנעלאָן, אַרויסגעזאָגט זײַן מיינונג: „אויב דו װילסט האָבן אַ מיינונג פֿון עמעצן, גיב אַ קוק װער זײַנען זײַנע פֿרײַנד‟.

היטלער, ימח־שמו, האָט זיך אַ מאָל אַרויסגעזאָגט בײַ אַ געלעגנהייט: „איך בין נישט קיין עלנטער מאַן; איך האָב דעם בעסטן פֿרײַנד אוּיף דער װעלט, איך האָב גערינגן!‟ ער האָט קיין מאָל נישט געװאָלט זײַן אַליין, ער האָט געװאָלט זײַן אַרומגערינגלט מיט מענטשן, צו האָבן מיט וועמען צו רעדן וועגן זיך אַליין.

היטלער האָט געהאַט אַ סך פֿרײַנד, זייער גוטע פֿרײַד, און אָן זיי װאָלט ער נישט באַװיזן דורכצופֿירן זײַנע משוגענע און שוידערלעכע פּראָיעקטן. די רשימה איז ביז גאָר אַ לאַנגע. אַ סך פֿרײַנד האָבן אים אַרויסגעהאָלפֿן, אָבער דער אמת איז, אַז זיי האָבן אין דעם אַליין געהאַט אַן אינטערעס.

דער פּויסט פּיוס דער 12טער האָט נישט נאָר געשװיגן; ער האָט זיך אָפּגעזאָגט אונטערצושרײַבן אַ דעקלאַראַציע, װאָס די אַליִיִרטע האָבן אים צוגעשטעלט אין דעצעמבער 1942, אַז ער זאָל פֿאַרדאַמען די מעשׂים אין אוישװיץ. די און אויך אַנדערע זעלטענע פֿאַקטן קאָן מען געפֿינען אינעם בוך פֿון דזשאָן קאָרנװעל, „היטלערס פּויפּסט‟.

די בענק אין דער שװייץ האָבן פֿאַרדינט מיליאַרדן, װען זיי האָבן אָפּגעקויפֿט דאָס גאָלד פֿון היטלערס קרבנות. אין די 1920ער יאָרן האָבן פּראָטעסטאַנטישע גײַסטלעכע, די אַזוי גערופֿענע „דײַטשע קריסטן‟ געשאַפֿן די „קירכע פֿון רײַך‟ און געהאָלפֿן פֿאַרשפּרייטן דעם האַס און דעם ראַסיזם. די גרויסע אינדוסטריעלע פֿירמעס, ווי „קרופּ‟, „סימענס‟, „װאַרטאַ‟, „באָש‟, „פֿאָלקסװאַגען‟ און אַנדערע האָבן אויך אָפּגעלעקט אַ ביינדל.

מוכאַמעד אַמין אַל־כוסייני, דער גרויסער מופֿטי פֿון ירושלים, האָט אין 1939 געװוינט אין בערלין, און איז געװאָרן אַ גוטער פֿרײַנד פֿון נאַציזם. אין 1941 האָט ער צוגעשטעלט באָסניער און אַלבאַניער מוסולמענער, װאָס האָבן פֿאַרראַטן ייִדן און יוגאָסלאַװער פּאַרטיזאַנער פֿון דער באַרימטער 13טער באַרג־דיװיזיע.