אַ יאַריד מיט אַ שטרײַמל און קוילן

A Flea Market with a Shtreimel and Bullets

Yehuda Blum

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published October 04, 2015, issue of October 30, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

נאָכן זען אַזאַ עקלדיקן אויסקלײַב איז מיר ניט געווען קיין חידוש צו באַמערקן פֿאַרשידענע קוילן פֿון אַנדערע באַקאַנטע שלאַכטן ווי די טרויעריק־באַרימטע שלאַכטן אין די אַרדען־בערג (באַקאַנט אויף ענגליש ווי The Battle of the Bulge) בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה, אין וועלכער 19,000 אַמעריקאַנער זענען געפֿאַלן. וואָס איז מיר אָבער יאָ געווען גאָר אַ חידוש, איז צו לייענען אויף אַ צעטל, אַז אָט געפֿינען זיך אָפּגעשאָסענע קוילן, געפֿונען אין „באַבי־יאַר‟. אויף דעם צעטל איז ניט געשטאַנען קיין שום דערקלערונג, וואָס אַזוינס איז געשען אין באַבי־יאַר אָדער ווער האָט דאָרטן דערשאָסן וועמען. ס׳איז סתּם געשטאַנען „קוילן, אויסגעפֿונענע אין באַבי־יאַר‟.

איך האָב אַ פֿרעג געטאָן דעם סוחר, וואָס איז ער אויסן מיטן פֿאַרקויפֿן קוילן פֿון אַזאַ הריגה, און ער האָט מיר געענטפֿערט מיט זײַן פֿראַגע: צי איז עס טאַקע בעסער צו פֿאַרקויפֿן קוילן, וואָס האָבן אפֿשר דערהרגעט סאָלדאַטן, איידער צו פֿאַרקויפֿן קוילן, וואָס האָבן אפֿשר דערהרגעט פֿרויען און קינדער? ס׳איז באמת געווען אַ יושרדיקע פֿראַגע, וואָס איז מיר ניט פֿריִער אײַנגעפֿאַלן. איך בין געוואָרן אין כּעס אויף זיך, הלמאי איך בין פֿאַרמיגלט געוואָרן בלויז צוליב די באַבי־יאַרער קוילן?!

„די גאַנצע זאַך איז דאָך עקלדיק‟, האָב איך געענטפֿערט דעם סוחר.

„נו‟, האָט ער געזאָגט, „דאָס איז דײַן מיינונג, אָבער מענטשן קויפֿן זיי דאָך. און איך דאַרף מאַכן אַ לעבן‟.

נאָך זײַן ענטפֿער האָב איך כּמעט פֿאַרלוירן דעם אינטערעס צום גאַנצן יאַריד; אָבער פּלוצלעם האָבן מײַנע אויגן זיך אָנגעשטויסן אויף אַ שטרײַמל.

„עס קען ניט זײַן‟, האָב איך צו זיך געטראַכט. אָבער ווען איך בין צוגעקומען צו אַ טיש בײַם סאַמע עק פֿונעם יאַריד, האָב איך דערזען אַ שיינעם סויבלן שטרײַמל אויף אַ קופּע צירונג.

„איר ווייסט, וואָס דאָס איז?‟ האָב איך געפֿרעגט דעם סוחר.

„יאָ‟ האָט ער געענטפֿערט. „איך האָב שוין געזען אַ פּאָר פֿון זיי. ס׳איז אַ היטל, וואָס געהערט צו אַ וויכטיקן רבי. נאָר די חשובֿסטע ייִדן טראָגן זיי. צי זענט איר פֿאַראינטערעסירט אין דעם?‟

„נו‟, האָב איך געזאָגט, „איך וועל עס זיכער ניט קויפֿן, אָבער איך בין זייער נײַגעריק צו הערן, פֿון וואַנען נעמט זיך דאָ די זאַך?‟