קונסט און קולטור, ייִדיש־וועלט

„טויט פֿון אַ סיילסמאַן‟: אַ גרויסער דערפֿאָלג

Death of a Salesman: A Great Success

פֿון דזשאָרדין קוציק

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

כאָטש זײַן פֿרוי לינדאַ לאָזט אים רויִק אַוועקפֿאַלן אין זײַנע פֿאַרבלענדענישן, פּרובירן לאָמאַנס זין, „העפּי‟ (לבֿ הערשקאָוויטש) און „ביף‟ (דניאל קאַהן) אים אַרויסצורײַסן פֿון זײַנע אילוזיעס דורכן גרינדן אַליין אַן אייגענעם געשעפֿט, וואָס וועט טראָגן זײַן נאָמען. די ברידער זענען, אָבער, ווי זייער פֿאָטער, ניט מסוגל צו פֿאַרווירקלעכן זייערע חלומות און זייערע פּרוּוון שאַטן פֿיל מער ווי זיי העלפֿן. קאַהנס שילדערונג פֿון אַ יונגן מאַן, וואָס האָט ניט קיין שום אינטערעס צו דער געשעפֿטס־וועלט פֿון זײַן פֿאָטער, איז פֿאַרן אַקטיאָר דווקא אַ פּערזענלעכע געשיכטע: זײַן אייגענער פֿאָטער איז געווען אַ סוחר, און קאַהנס אינטערעסן האָבן אים מער געצויגן צו דער וועלט פֿון מוזיק און טעאַטער, איידער צו דער געשעפֿטס־וועלט. אַזוי ווי האָפֿמאַנס שילדערונג פֿון ווילי לאָמאַן, גיט צו קאַהנס אינטערפּרעטאַציע פֿון „ביף‟ קלאָרע סימנים פֿון גײַסטיקע פּראָבלעמען, וואָס זענען בפֿירוש ניט באַשריבן אין דער פּיעסע, אָבער וואָס פּאַסן זיך זייער גוט אַרײַן אין די ראָלעס.

פֿאַקטיש, זענען די אַלע שילדערונגען פֿון די כאַראַקטערן אין דער שפּיל גאַנץ שטאַרקע, סײַ ווי אינדיווידועלע פֿאָרשטעלונגען מצד די אַקטיאָרן און סײַ ווי אַזוי זיי קומען זיך צונויף אין אַן אַנסאַמבל. ספּעציעל אוסגעצייכנט זענען געווען אָדם שאַפּיראָס שילדערונג פֿון לאָמאַנס עקלהאַפֿטיקן באַלעבאָס „האַוערד‟ און אילן קוויטקינס קעלנער „סטאַנלי‟. אין שאַפּיראָס אינטערפּרעטאַציע איז לאָמאַנס באַלעבאָס אַן אימפּאָזאַנטישע פֿאַרזעעניש, וואָס האָט ניט געוואָלט ווערן גערירט פֿון ווילי לאָמאַן — אי עמאָציאָנעל, אי פֿיזיש. אין קוויטקינס קאָמישן און סאַרקאַסטישן קעלנער זעט מען אַן אָפּשפּיגלונג פֿון אַ געזעלשאַפֿט, וואָס מאַכט זיך ניט וויסנדיק, קוקנדיק ווי מענטשן ווי ווילי לאָמאַן ווערן דעגראַדירט.

דער באַנוץ פֿון ייִדיש און ענגליש אין דער פֿאָרשטעלונג גיט אויך צו אַן אינטערעסאַנטן קנייטש ווי אַ מחיצה צווישן דער נאָענטער סבֿיבֿה פֿון דער משפּחה און פֿרײַנד, און פֿרעמדע. די פֿרוי, מיט וועלכער לאָמאַן שפּילט אַ לינקע ליבע (באַקאַנט פּשוט ווי „די פֿרוי‟, אויפֿגעפֿירט פֿון עמי קאָולמאַן), רעדט מיט לאָמאַן אויף ענגליש און מע קען דערפֿילן, אַז זי איז אַ פֿרעמדע, וואָס דרינגט זיך אַרײַן אין דער היימישער סבֿיבֿה. פֿון דער אַנדערער זײַט, טראָגט דער כאַראַקטער פֿון „טשאַרלי‟, לאָמאַנס שכן און איינציקער פֿרײַנד (שיין בייקער) אַן אַנדער געפֿיל אויף ייִדיש, ווײַל די שפּראַך שאַפֿט אַן אינטימקייט צווישן די צוויי שכנים, וואָס עקזיסטירט בכלל ניט אינעם ענגלישן אָריגינאַל. כאָטש טשאַרלי און ווילי לאָמאַן זענען לכתּחילה געווען צוויי מענטשן, וואָס אין מילערס נוסח האָבן, ווײַזט אויס, גאָרניט בשותּפֿות, פֿאַרמאָגן זיי אינעם ייִדישן נוסח אַ נאָענטקייט צוליב דעם, וואָס מע קען זיי פֿאַרטײַטשן ווי אַלטע לאַנדסלײַט, וואָס האָבן אַמאָל גענייטיקט זיך איינער אין דעם צווייטן.

„דער נײַער ייִדישער רעפּערטואַר־טעאַטער‟ האָט מיט צוויי יאָר צוריק אַרײַנגעבראַכט אַ נײַעם גײַסט אין דער קליינער וועלט פֿון דעם ייִדיש־שפּראַכיקן טעאַטער מיט זײַן נוסח פֿון סאַמועל בעקעטס „וואַרטן אויף גאָדאָ‟. כאָטש גאָר געלונגען, איז „גאָדאָ‟ געווען אַ קירצערע פּיעסע, מיט ווייניקער אַקטיאָרן און ווייניקער שוועריקייטן עס אויפֿצופֿירן. ווי עס ווײַזט זיך אַרויס פֿון דער איצטיקער אויפֿלעבונג פֿון אַרטור מילערס „טויט פֿון אַ סיילסמאַן‟, איז די טרופּע הײַנט בכּוח מײַסטערהאַפֿטיק אויפֿצופֿירן גאָר קאָמפּליצירטע דראַמאַטישע ווערק מיט אַ טוץ אַקטיאָרן. איר נוסח פֿון „סיילסמאַן‟ איז פֿאַקטיש אַ הויכפּונקט פֿאַרן ייִדישן טעאַטער אין די לעצטע יאָרן און אַ סימן, אַז מע קען דערוואַרטן גאָר גרויסע דערגרייכונגען אין דער צוקונפֿט.