לו ריד, דער זיידע פֿון פּאָנק

Lou Reed, the Grandfather of Punk

לו ריד מיט זײַן קרובֿטע שירלי נאָוויק
לו ריד מיט זײַן קרובֿטע שירלי נאָוויק

פֿון עדי מהלאל

Published October 25, 2015, issue of November 13, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער עמאָציאָנעלער ריד איז, אַפּנים, אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ שטיקל מרה-שחורה צוליב דער דאָזיקער באַמערקונג, און זינט דעמאָלט האָט ער אויך אויפֿגעהערט צו שרײַבן לידער פֿאַר ניקאָ. פֿריִער האָט ער פֿאַר איר אָנגעשריבן אַזעלכע לידער ווי „פֿעם-פֿאַטאַל‟, „איך וועל זײַן דײַן שפּיגל‟ און אַנדערע. די גאַנצע געשיכטע האָט אָבער גאָרנישט געהאַט צו טאָן מיט דעם, אַז ניקאָ האָט געקאָנט האָבן אין איר משפּחה געוועזענע נאַציס.

„דער סאַמעט-אונטערגרונט‟, אומבאַקאַנט אין די טעטיקע יאָרן, האָט בדיעבֿד באַקומען די אָנערקענונג ווי איינע פֿון די השפּעהדיקסטע גרופּעס אין דער געשיכטע פֿון ראָק-מוזיק. בפֿרט איז איר השפּעה מערקווירדיק בײַ די פּאָנק-ראָק גרופּעס, וווּ עס פֿלעגן שפּילן אַ סך ייִדן, ווי עס ווערט געשילדערט אין סטיווען ביבערס בוך „אַ באַהאַלטענע געשיכטע פֿון ייִדישן פּאָנק‟ (The Heebie-Jeebies at CBGB’s: A Secret History of Jewish Punk) פֿון 2006.

אין משך פֿון די 1970ער יאָרן, און אין די ווײַטערדיקע יאָרצענדליקער, האָט לו ריד אַנטוויקלט אַ דערפֿאָלגרײַכע סאָלאָ-קאַריערע; זײַן אַלבום „טראַנספֿאָרמאַטאָר‟ (1972, Transformer) האָט זוכה געווען צו אַ גרויסער הצלחה.

איין מאָל אין לעבן האָב איך אַליין געהאַט דאָס גליק צו זען לו ריד אויף דער בינע. דאָס איז געווען אין 2010, בשעת ריד איז שוין געווען 68 יאָר אַלט, און האָט דעמאָלט טאַקע נישט אויסגעזען פֿויגלדיק. לײדער, איז דאָס אויך נישט געווען קיין ראָק-קאָנצערט. ריד האָט זיך באַטייליקט אין אַ פּאַנעל בעתן ייִדישן פֿילם-פֿעסטיוואַל אין לינקאָלן-צענטער, נאָכן ווײַזן דעם קורצן דאָקומענטאַר „די רויטע שירלי‟ (Red Shirley), וואָס ריד האָט געמאַכט וועגן זײַן קרובֿה שירלי נאָוויק, צו איר 100סטן געבוירן-טאָג.

נאָוויק איז געבוירן געוואָרן אין פּוילן, און איז אַנטלאָפֿן פֿון דאָרט קיין אַמעריקע בשעת דער צווייטער וועלט-מלחמה (אירע שוועסטער זענען געקומען קיין פּאַלעסטינע). בײַם אָנהייב פֿונעם פֿילם זאָגט שירלי, אַז דעם פֿילם ווידמעט זי די מענטשן אין איר שטעטל ברעסטאָוויץ, וואָס איז אָפּגעווישן געוואָרן דורך די נאַציס. אין ניו-יאָרק האָט זי באַלאַנגט צו די ייִדישע קאָמוניסטישע קרײַזן און איז געוואָרן אַ יוניאָן־אַקטיוויסטקע. איר נאָמען האָט זי באַקומען נאָכן חתונה האָבן מיט פּסח נאָוויק, דעם באַקאַנטן ייִדישן קאָמוניסט, און רעדאַקטאָר פֿון דער צײַטונג “מאָרגן-פֿרײַהייט”. דאָ קען מען זען דעם פֿילם: