ייִדישע ביכער געראַטעוועט אין מעקסיקע

Yiddish Books Saved in Mexico

עסטעלע אײַזנמאַן מיט די ייִדישע ביכער
Michael Yashinsky
עסטעלע אײַזנמאַן מיט די ייִדישע ביכער

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published October 30, 2015, issue of November 27, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

עסטעלע אײַזנמאַן האָט דערקלערט דעם עולם, אַז נאָך אַ סיבה פֿאַר וואָס מע האָט געדאַרפֿט אָפּראַטעווען די ביכער איז געווען, ווײַל דאָס פּאַפּיר אין אַ סך פֿון זיי וועט זיך צעפֿאַלן. אין איר רעדע האָט קריסטאַ וויטני דערקלערט, אַז „ווען מע טראַכט וועגן דער ייִדישער ליטעראַטור טראַכט מען לכתּחילה וועגן וואַרשע אָדער ניו־יאָרק, אָבער ניט וועגן דער שטאָט מעקסיקע. דער דאָזיקער פּראָיעקט וועט זײַן דער ערשטער טראָט דאָס צו בײַטן. די דאָזיקע ביכער, וואָס מע האָט דאָ אָנגעשריבן, זענען באמת אוצרות און נאָך דעם וואָס מיר וועלן זיי סקאַנירן און אַרויפֿשטעלן אויף דער אינטערנעץ, וועלן מענטשן אומעטום זיי קענען לייענען אין זייערע היימען מיט בלויז איין ׳דרוק׳ פֿון דער קאָמפּיוטער־מויז‟.

בעת אַ פֿילמירטן אינטערוויו מיט דער אָרטיקער ייִדישער צײַטונג „דיאַריאָ כודיאָ‟, האָט מיכל יאַשינסקי דערמאָנט אוצרות פֿון דער מעקסיקאַנער־ייִדישער ליטעראַטור ווי די פּאָעזיע־זאַמלונג „שטאָט פֿון פּאַלאַצן‟ פֿון יצחק בערלינער. דאָס בוך, וואָס ווײַזט אַ שטאַרקע השפּעה פֿון דער מעקסיקאַנער־אינדיאַנער קולטור, האָט אילוסטרירט דער באַקאַנטער מעקסיקאַנער מאָלער דיעגאָ ריוועראַ. אינעם אינטערוויו האָט קריסטאַ וויטני דערקלערט, אַז „אָט די ביכער זענען גאַנץ וויכטיק פֿאַר אונדז אין מאַסאַטשוסעטס, ווײַל מיר האָבן ניט אַזעלכע ביכער בײַ זיך‟. מיכל יאַשינסקי האָט צוגעגעבן, אַז נאָך די אַלע מעקסיקאַנער ייִדישע ביכער האָט מען אויך געפֿונען ייִדישע ביכער פֿון איבער גאַנץ לאַטײַן־אַמעריקע, צווישן זיי — טיטלען פֿון בראַזיל, אורוגווײַ, טשילע, קובע און קאָסטאַ־ריקאַ.

אין אַ בליצבריוו צום „פֿאָרווערטס‟ האָט מיכל יאַשינסקי דערקלערט, אַז כאָטש די אַרבעט איז געווען גאַנץ שווער, „איז עס געווען אַ כּבֿוד צו זײַן דאָרטן, אין אַן אָרט, מיט אַזאַ רײַכער ייִדיש־רעדנדיקער געשיכטע און צו העלפֿן פֿאַרזיכערן, אַז די דאָזיקע געשיכטע וועט פּרעזערווירט ווערן. קריסטאַ און איך האָבן באַקומען זייער אַ פֿײַנעם איבערבליק פֿון די טענדענצן במשך פֿון די יאָרן אין דער דאָרטיקער ייִדישער פֿאַרלעגערײַ און דערציִונגס־וועזן דורכן דורכבלעטערן טויזנטער זײַטן ראָמאַנען, לערן־ביכער, פּאָעזיע־זאַמלונגען און פּעריאָדישע אויסגאַבעס‟.

מיכל יאַשינסקי האָט ווײַטער דערקלערט, אַז בעת אַ טרעפֿונג מיט תּלמידים פֿון דער „קאָלעכיאָ איסראַעליטאַ‟, האָבן זיי אַרויסגעוויזן אַ סך אינטערעס צו ייִדיש. „ניט געקוקט אויף דעם, וואָס מע לערנט מער ניט דאָרטן קיין מאַמע־לשון, האָבן די קינדער נאָך אַלץ אַן עמאָציאָנעלע פֿאַרבינדונג צו דער שפּראַך דורך זייערע משפּחות‟. יאַשינסקי האָפֿט, אַז דורך דעם קהילה־פּראָיעקט אַוועקצוגעבן די ייִדישע ביכער אין פֿאַרשידענע היימען, אַז מענטשן זאָלן האָבן בײַ זיך מוסטערן פֿון דער ליטעראַטור פֿון זייערע אָבֿות, וועט מען שאַפֿן אַ פֿאַרשטאַרקטן אינטערעס צו ייִדיש בײַ געוויסע מענטשן. „מיט דער אַרבעט, וואָס אַזעלכע מענטשן ווי עסטעלע מאַכן דאָרטן, מיין איך, אַז ס׳איז דאָ אַ סיבה צו האָבן אַ האָפֿענונג‟, האָט ער געזאָגט.