סװעטלאַנאַ אַלעקסיעװיטש און די ייִדישע טעמע אין איר שאַפֿונג

Svetlana Alexievich and the Jewish Themes in her Work

די ווײַסרוסישע זשורנאַליסטקע און שרײַבערין סוועטלאַנאַ אַלעקסיעוויטש קומט אָן אויף אַ פּרעסע־קאָנפֿערענץ צוויי טעג נאָך דעם, וואָס זי האָט געוווּנען דעם הײַיאָריקן „נאָבעל־פּריז‟ פֿאַר ליטעראַטור
Getty Images
די ווײַסרוסישע זשורנאַליסטקע און שרײַבערין סוועטלאַנאַ אַלעקסיעוויטש קומט אָן אויף אַ פּרעסע־קאָנפֿערענץ צוויי טעג נאָך דעם, וואָס זי האָט געוווּנען דעם הײַיאָריקן „נאָבעל־פּריז‟ פֿאַר ליטעראַטור

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published November 04, 2015, issue of November 27, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אַדאַמאָװיטש איז אױך באַקאַנט געװאָרן, אַ דאַנק דעם „בלאָקאַדע־בוך‟, װאָס ער האָט פֿאַרפֿאַסט צוזאַמען מיטן רוסישן שרײַבער (פֿון ייִדישן אָפּשטאַם) דניאל גראַנין. דאָס בוך דערצײלט װעגן די לײַדן פֿון דער לענינגראַדער באַפֿעלקערונג בעת דער דײַטשישער בלאָקאַדע פֿון דער שטאָט אין 1941–1944. דאָס דאָזיקע בוך איז געמאַכט אויפֿן סמך פֿון „דאָס שװאַרצע בוך‟ וועגן דעם ייִדישן חורבן אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד, אונטער דער רעדאַקציע פֿון װאַסילי גראָסמאַן און איליאַ ערענבורג. אינעם יסוד פֿונעם דאָזיקן זשאַנער ליגן טאַקע די ייִדישע יזכּור־ביכער.

אַזױ אַרום איז אַלעקסיעװיטש ממשיך אַ לאַנגע טראַדיציע פֿון דער רוסישער און ייִדישער ליטעראַטור. בעת די היסטאָריקער שאַצן עכטע, אױטענטישע דאָקומענטן העכער פֿון זכרונות, און בפֿרט פֿון אַזעלכע, װאָס זײַנען ליטעראַריש באַאַרבעט געװאָרן, האָט די רוסישע קולטור אַן אַנדערע פּריאָריטעט. דאָ האָט מען מער דרך־ארץ פֿאַרן „אמת פֿון קונסט‟ אײדער פֿאַרן „אמת פֿון פֿאַקט‟. און אפֿשר דער סאַמע באַװוּסטער מוסטער פֿון אַזאַ מין דאָקומענטאַריש־ליטעראַרישן שמעלץ־זשאַנער איז אַלעקסאַנדער סאָלזשעניצינס מאָנומענטאַלע װערק „אַרכיפּעלאַג גולאַג‟, די שטאַרקסטע קריטיק פֿון סטאַלינס רעזשים.

איז װאָס זשע האָט אַלעקסיעװיטש צו זאָגן װעגן ייִדן, בפֿרט װעגן דעם גורל פֿון ייִדן אין װײַסרוסלאַנד? באמת, ניט קײן סך. זי באַמערקט אין אַן אינטערװיו, אַז צװישן די װײַסרוסן זײַנען געװען װײניקער מיטהעלפֿער פֿון די נאַציסטישע מערדער אײדער צװישן אַנדערע שכנישע פֿעלקער, בפֿרט ליטװינער און אוקראַיִנער. דאָס האָט אױך צו טאָן מיט דער נאַציסטישער אידעאָלאָגיע, װאָס האָט געהאַלטן די װײַסרוסן פֿאַר אַ נידעריקער ראַסע אײדער, למשל, לעטן אָדער ליטװינער. חוץ דעם, איז די פּאַרטיזאַנער באַװעגונג געװען באַזונדערס שטאַרק אין די װײַסרוסישע װעלדער, און די דײַטשן האָבן אױסגעהרגעט גאַנצע דערפֿער, װאָס זײ האָבן חושד געװען אינעם העלפֿן די פּאַרטיזאַנען.

פֿאַר יעדן בוך זאַמלט אַלעקסיעװיטש הונדערטער אינטערװיוען. דאָס צװײטע בוך אירס, „די לעצטע עדותן‟ (1985) נעמט אַרײַן קורצע זכרונות פֿון די, װאָס האָבן איבערגעלעבט די מלחמה קינדװײַז. דאָס זײַנען שטאַרקע און שאַרפֿע איבערלעבונגען, װאָס האָבן זיך טיף אײַנגעקריצט אינעם קינדערשן זכּרון. עטלעכע דערצײלער אינעם בוך טראָגן ייִדישע נעמען, אָבער װי קלײנע קינדער האָבן זײ לרובֿ ניט געװוּסט, אַז זײער ייִדישקײט מאַכט זײ אַנדערש פֿון זײערע ניט־ייִדישע שכנים, און די מחברין גיט ניט קײן ספּעציעלע דערקלערונגען דערצו. בלױז אײן געשיכטע צװישן עטלעכע צענדליקער מאַכט קלאָר, אַז עס גײט װעגן אַ מײדל, װאָס איז געראַטעװעט געװאָרן פֿון דער מינסקער געטאָ דורך אַ װײַסרוסישער משפּחה. אין דעם זין איז אַלעקסיעװישט אױך אַ יורש פֿון דער סאָװעטישער טראַדיציע, װאָס האָט ספּעציעל ניט אױסגעטײלט דעם ייִדישן חורבן פֿון דער אַלגעמײנער געשיכטע, פֿון די לײַדן און יסורים פֿונעם סאָװעטישן פֿאָלק בעת דער צװײטער װעלט־מלחמה. פֿאַר אַלעקסיעװיטש איז דער ייִדישער חורבן אײנע פֿון אַ סך טראַגעדיעס, װאָס האָבן געטראָפֿן דאָס סאָװעטישע פֿאָלק אינעם 20סטן יאָרהונדערט.