די וועלט איז אַ גרויסער צירק

The Whole World is a Circus

Yehuda Blum

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published November 06, 2015, issue of November 27, 2015.

איך קוק אויף דער חבֿרה רעפּובליקאַנער קאַנדידאַטן, וואָס האָבן זיך צוגעשטעלט צו דער דעבאַטע מיטן ציל צו זײַן אויסדערוויילט ווי אַ קאַנדידאַט צום העכסטן פּאָסטן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן פֿון אַמעריקע. צווישן דער 14־קעפּיקער חבֿרה געפֿינט זיך דזשעב בוש, וואָס זײַן ברודער דזשאָרדזש דאַבליו בוש שטייט אים אין וועג, און האָט אין אונדז אַלע איבערגעלאָזט אַ ביטערן טעם אין מויל מיט זײַן פֿאַלשן באַשלוס צו אַטאַקירן איראַק און אַפֿגאַניסטאָן בלויז צוליב זייערע בענזין־ראַפֿינעריעס.

די אַנדערע צוויי האָבן געמאַכט אַ רושם אויף דער אַמעריקאַנער וויילערשאַפֿט אינעם געיעג נאָך דער מאַכט, צווישן זיי דאָנאַלד טראָמפּ, דער פֿיפֿיקער לץ, וואָס טרײַבט קאַטאָוועס, ווי דער „פּײַד פּײַפּער פֿון האַמעלין‟ (Pied Piper of Hamelin), וועלכער האָט אויסגעראָטן די שטשורעס פֿונעם שטעטל האַמעלין, אָבער די שטאָט־פֿאָטערס האָבן אים נישט געוואָלט באַצאָלן. האָט ער געשפּילט אויף זײַן פֿײַפֿל און צוגעצויגן אַלע קינדער פֿון האַמעלין, און זיי פֿאַרפֿירט אַלע אין ים אַרײַן. דאָנאַלד שטעלט מיט זיך פֿאָר די ליידיקע פֿאַס, וואָס קײַקלט זיך אַראָפּ פֿונעם געלט־באַרג מיט אַ דונער און אַ בראַזג:

„איך וועל ראַטעווען אַמעריקע, וויילט מיך אויס און איר וועט וויסן פֿון אַ לעבן!‟

ד״ר בען קאַרסאָן, דער כירורג, וואָס קוים וואָס מ’הערט אים שעפּטשען:

„אַמעריקע איז געגליכן צו היטלערס דײַטשלאַנד!‟ — ער איז אַ מחבר פֿון אַ בוך אונטערן קעפּל „אַ פּערפֿעקטע וועלט‟ (A more perfect Union), וווּ ער פּראָקלאַמירט היסטאָרישע טעאָריעס, אויסגעזויגן פֿון פֿינגער, וואָס האָבן צו טאָן מיט היטלערס דיקטאַטור, וואָפֿן־קאָנטראָל און אַמעריקעס צווייטן „אַמענדמענט‟, וואָס דערלויבט אַלע אַמעריקאַנער בירגער צו טראָגן געווער. ער טענהט, אַז מיט דער אויסראָטונג פֿון ייִדן, ציגײַנער און פֿאַרקריפּלטע לײַט, האָט היטלער אויסגעלאָזט זײַן כּעס אויף אַן אומשולדיקער עדה. דער דאָקטער שרײַבט אין זײַן ספֿר־פּראַלניק, אַז היטלערס „דריטער רײַך‟ האָט ערשט אין יאָר 1938 פֿאַרפֿיקסירט היטלערס „וואָפֿן־געזעץ‟, וואָס האָט דערלויבט די פֿאַשיסטן צו באַזיצן וואָפֿן.

די געשיכטע דערציילט אונדז, אַז די איינציקע, וואָס זײַנען אויסגעשלאָסן געוואָרן פֿון דעם געזעץ, זײַנען געווען די ייִדן, וועלכע האָבן צוריקגעברענגט זייערע ביקסן נאָכן אָנטייל נעמען אין דער ערשטער וועלט־מלחמה.