די אַנדערע ייִדישע לשונות פֿון ברוקלין

The Other Jewish Languages of Brooklyn

אין דער בעקערײַ „מאַנסוראַ“
אין דער בעקערײַ „מאַנסוראַ“

פֿון איציק בלימאַן

Published November 19, 2015, issue of December 11, 2015.

די ייִדישע באַפֿעלקערונג פֿון ניו־יאָרק באַשטײט פֿון אָנדערטהאַלבן מיליאָן מענטשן מכּל־המינים: פֿרומע און פֿרײַע, רײַכע און אָרעמע, ספֿרדים און אַשכּנזים, לינקע און רעכטע. בנוגע שפּראַכן איז אױך פֿאַראַן אַ שפּאָר ביסל פֿאַרשײדנקײט: ס׳רובֿ ייִדן רעדן ענגליש, און אין געװיסע געגנטן און משפּחות קומט אױס צו הערן ייִדיש, רוסיש, עבֿרית און נאָך אַ פּאָר אַנדערע שפּראַכן. איז דען אָבער מעגלעך, אַז די ניו־יאָרקער ייִדן זאָלן רעדן אַזאַ קלײנע צאָל שפּראַכן בשעת אונדזערע נישט־ייִדישע שכנים רעדן 800 באַזונדערע לשונות?

זונטיק, דעם 15טן נאָװעמבער, האָב איך זיך באַטײליקט אין אַן אוניקאַלן טור איבער די ייִדישע קהילות פֿון דרום־ברוקלין און זײערע װײניק באַקאַנטע לשונות, װאָס זענען אין אַ סכּנה פֿון פֿאַרשװוּנדן װערן. דעם טור האָט אָרגאַניזירט שמואל פּערלין, דער געהילף־דירעקטאָר פֿון דער „אַליאַנץ פֿאַר אָפּגעשװאַכטע שפּראַכן“ (און אַ „פֿאָרװערטס“־קאָרעספּאָנדענט). דער ציל פֿונעם טור איז געװען צו באַקענען די באַטײליקטע מיטן לינגװיסטישן עשירות פֿון די ברוקלינער ייִדן. לױט מײַן אָפּשאַצונג איז דער טור געװען זײער אַ געראָטענער, און ס’איז צום האָפֿן, אַז די טוריסטישע טעטיקײטן פֿון דער „אַליאַנץ“ װעלן זיך מערן. (װעגן זײערע אַקאַדעמישע און אַנדערע טעטיקײטן לײענט אױף זײער װעבזײַטל.)

די פֿינף און צװאַנציק באַטײליקטע האָבן זיך געטראָפֿן אינעם שײנעם מילכיקן קאַפֿע בײַם ספֿרדישן קהילה־צענטער אין שיפּסהעד־בײ, ברוקלין. דאָרטן האָבן מיר זיך באַקענט מיט דער יונגער ראָזאַ שאַמאַיִלאָװאַ און איר לערער שמעון מאַרדאַכאַיעװ, פֿאָרשטײערס פֿון דער קהילה, װאָס רעדט דזשוהורי (ייִדיש־טאַטיש). די שפּראַך איז אַ װײַטער קרובֿ פֿון פּערסיש, װאָס די ייִדן האָבן גערעדט אין די קאַװקאַזער בערג אין אַזערבײַדזשאַן און דאַגעסטאַן, רוסלאַנד. די עלטערע אימיגראַנטן אין ברוקלין רעדן נאָך אַלץ זײער ייִדישע מוטער־שפּראַך, אָבער די אײניקלעך קענען נאָר ענגליש און רוסיש. (די בוכאַרישע ייִדן אין קװינס, װאָס היסטאָריש האָבן זײ גערעדט אַן אײגן ייִדיש לשון בוכאָרי, געפֿינען זיך אין אַן ענלעכן מצבֿ.)

די צװײ דזשוהורי־רעדערס האָבן אונדז דערצײלט װעגן די באַזונדערע פּראָבלעמען פֿון שפּראַך־אױפֿלעבונג אין זײער קהילה. די ערשטע און װיכטיקסטע האָט צו טאָן מיט אָרטאָגראַפֿיע: אין קאָנטראַסט מיט ייִדיש איז דזשוהורי קײן מאָל נישט געװען קײן געשריבענע שפּראַך, און דערפֿאַר האָט מען אין די לעצטע יאָרן געפּרוּװט אײַצופֿירן אַן אַלף־בית (אַ לאַטײַנישן), װאָס װאָלט דערמעגלעכט נײַע לערנביכלעך און אַנדערע פּעדאַגאָגישע מאַטעריאַלן. חבֿרטע שאַמאַיִלאָװאַ זאָגט, אַז אירע חבֿרים האָבן חשק זיך צו לערנען דזשוהורי. װי אַ באַװײַז פֿון אָט דעם חשק האָט דער אַנסאַמבל „ריטעמס פֿון קאַװקאַז“, יונגע ייִנגלעך, אָנגעטאָן אין טראַדיציאָנעלע קאַװקאַזישע קלײדער, פֿאָרגעשטעלט אַ פֿאָלקסטאַנץ, אין סאַמע מיטן פֿון קאַפֿע.