ייִדיש־וועלט

ייִדישיזם־קאָנפֿערענץ אין וואַרשע

Yiddishism Conference in Warsaw

פֿון לייזער בורקאָ

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער אינסטיטוט האָט דעם 15טן און 16טן נאָוועמבער אָרגאַניזירט, צוזאַמען מיטן פּאַריזער ייִדיש־צענטער, אַ קאָנפֿערענץ, געווידמעט דער טעמע „ייִדישיזם: מיטאָלאָלאָגיעס און איקאָנאָגראַפֿיעס‟. בײַ דער געלעגנהייט האָט מען אויך פֿאַרבעטן די באַטייליקטע צו באַזוכן דעם צימער, וווּ עס ווערן אָפּגעהיט די „עונג־שבת‟־מאַטעריאַלן. נאָך אַ וויזיט אינעם „פּולין‟־מוזיי, וואָס נעמט אַרײַן אַזוי פֿיל אַלטע פּאַרמעטן און ספֿרים, איז אַ חידוש געווען צו זען, ווי רעלאַטיוו נײַ עס זעען אויס די דאָזיקע געטאָ־שריפֿטן. אין דער טויזנט־יאָריקער פּויליש־ייִדישער געשיכטע זײַנען די כּתבֿים פֿונעם „עונג־שבת‟, אָנגעשריבן מיט אַ זיבעציק יאָר צוריק, כּמעט הײַנטצײַטיק.

וועגן דער קאָנפֿערענץ איז צו פֿיל צו דערציילן, און חוץ דעם, האָט פֿ׳ קאָבי ווײַצנער שוין געגעבן אַ באַריכט דערפֿון אין זײַן ראַדיאָ־פּראָגראַם „ידיעות פֿון וואַרשע‟.

אַ ספּעציעלן שבֿח דאַרף מען אָבער אָפּגעבן איין מענטש, וואָס האָט געהאַט די הויפּט־אַחריות צו אָרגאַניזירן די דאָזיקע קאָנפֿערענץ (מיט דער הילף פֿון אַ סך אַנדערע, פֿאַרשטייט זיך): ד״ר קאַראָלינאַ שימאַניאַק פֿונעם „ייִדישן היסטאָרישן אינסטיטוט‟. שימאַניאַק איז מסתּמא ניט געשלאָפֿן דרײַ נעכט, אַזוי פֿאַריאָגט און פֿאַרפּאָלגט איז זי דאָרט געווען. אַחוץ דער אָרגאַניזאַטאָרישער אַרבעט האָט זי אויך געדינט ווי אַ דאָלמעטשערין און — אין איינעם מיט נאַטאַליאַ קריניצקאַ — געמאַכט אַ סימולטאַנע איבערזעצונג פֿון די ייִדישע רעפֿעראַטן. ס׳איז איר געוואָרן שווערער, ווײַל עטלעכע באַטייליקטע (למשל, איך) האָבן ניט באַוויזן בײַ צײַטנס אַרײַנצושיקן זייערע רעפֿעראַטן; האָט זי געמוזט זיי איבערזעצן אין אײַלעניש גלײַך פֿאַר דער קאָנפֿערענץ.

וועגן די פֿאַרשיידענע טעמעס אין שײַכות מיט די מיטאָלאָגיעס און איקאָנאָגראַפֿיעס פֿון ייִדישיזם וועט מען באַקומען אַלצדינג צו לייענען באַריכות אין אַ פּאָר יאָר אַרום, ווײַל די קאָנפֿערענץ־אָרגאַניזאַטאָרן פּלאַנירן אַרויסצוגעבן די רעפֿעראַטן אין אַ ספּעציעלן באַנד. עס וואָלט געווען אָנגעלייגט דאָרט צוצוגעבן אַן אַלגעמיינע באַטראַכטונג פֿון די באַגריפֿן „מיטאָס‟ און „איקאָנע‟, וואָס אַ סך פֿון אונדז האָבן אָפּערירט מיט זיי, ניט־וויסנדיק גענוי, וואָס מיר מיינען דערמיט. די אָרגאַניזאַטאָרן טראַכטן שוין וועגן אַ צווייטער בשותּפֿותדיקער קאָנפֿערענץ, דאָס מאָל אפֿשר אין פּאַריז.

אויף דעם אָרט אין אַזעלכע אַרטיקלען איז אָנגענומען צו באַקלאָגן זיך וועגן דער מערכה פֿון ייִדיש אויף די אַקאַדעמישע קאָנפֿערענצן און אויסצודריקן דעם וווּנטש, אַז מע זאָל אויף זיי רעדן מער ייִדיש. אָבער מע האָט אין וואַרשע טאַקע גערעדט אַ סך ייִדיש: אַ דריטל פֿון די רעפֿעראַטן האָט מען געלייענט אויף מאַמע־לשון. עס וואָלט געווען נאָך מער, אָבער מע האָט געבעטן עטלעכע רעפֿערענטן דווקא צו רעדן אויף ענגליש, כּדי צו פֿאַרגרינגערן די אַרבעט פֿון די פֿאַרהאָרעוועטע איבערזעצערינס. עטלעכע מאָל, ווען עמעצנס ענגליש האָט מיר געגרילצט אין די אויערן, האָב איך געמיינט, אַז אפֿשר וואָלט עס געקלונגען בעסער אויף ייִדיש… אָבער דערבײַ דאַרף איך זיך מודה זײַן, אַז די אַלע רעפֿערענטן האָבן געקענט אַ סך בעסער ענגליש ווי איך קען פּויליש. דער זיידע, געדענקט זיך, פֿלעגט דערציילן, אַז אַפֿילו פֿאַר דער מלחמה האָט דער יונגער דור וואַרשעווער ייִדן גערעדט מער פּויליש ווי ייִדיש. האָבן מיר באמת מזל, וואָס מיר האָבן הײַנט אין וואַרשע אַזעלכע טוערס ווי קאַראָלינאַ שימאַניאַק.