געשיכטע, פּובליציסטיק

די אויפֿלעבונג פֿון דעמאָקראַטישן סאָציאַליזם

The Revival of Democratic Socialism

פֿון גענאַדי עסטרײַך

דער „פֿייסבוק‟־מעכאַניזם פֿון „לײַק‟־„געפֿעלט‟ איז אײַנגעבויט אין דעם וועבזײַטל פֿון דעם הײַנטיקן „פֿאָרווערטס‟. דאָס איז אַ סימן־מובֿהק פֿון דער צײַטונג — כ׳האָב אַזאַ זאַך ניט באַמערקט אין דעם ענגלישן שוועסטערקינד און ניט אין קיין אַנדערע צײַטונגען, וואָס זײַנען מיר באַקאַנט. דער דאָזיקער מכשיר גענערירט אַ מין אינדיקאַטאָר, וואָס ווײַזט אויף וויפֿל דער אָדער יענער אַרטיקל נעמט אויס בײַ די לייענער.

דערמיט ווערן אַלע באַזוכער פֿונעם „פֿאָרווערטס‟־וועבזײַטל גלײַך ווי פֿאַררעכנט פֿאַר „פֿרײַנד‟ (אין די „פֿייסבוק‟־טערמינען) פֿון די מחברים. די רייד גייט, פֿאַרשטייט זיך, בלויז וועגן דעם טייל לייענער, וואָס ניצן דעם אינטערנעץ־נוסח פֿון דער צײַטונג. די „לײַקס‟ כאַפּן ניט אַרום דעם עולם, וואָס נעמט אין די הענט דעם פּאַפּירענעם נוסח. אַ סבֿרא, אַז דאָס זײַנען בכלל גאַנץ פֿאַרשיידענע קאַטעגאָריעס לייענער.

אַזוי אָדער אַנדערש, האָב איך באַמערקט אַזאַ טענדענץ: די אַרטיקלען מײַנע, וואָס מע קען קלאַסיפֿיצירן ווי „פּאָליטישע‟, ציִען, בדרך־כּלל, צו ווייניקער „לײַקס‟ איידער די אַרטיקלען, אין וועלכע איך באַריר ייִדיש־שײַכותדיקע פֿראַגן. מיינען קען עס צוויי זאַכן: אָדער מײַנע אָפּקלאַנגען אויף די הײַנטיקע געשעענישן זײַנען ניט אינטערעסאַנט דעם אינטערנעץ־עולם פֿון „פֿאָרווערטס‟, אָדער די דאָזיקע גרופּע לייענער אינטערעסירט זיך ניט בכלל מיט אַזעלכע טעמעס. לכל־הפּחות קוקן זיי ווייניקער אַרײַן אין זיי אויף די עלעקטראָנישע שפּאַלטן פֿון דער ייִדישער צײַטונג.

אין דעם זין זײַנען די הײַנטיקע לייענער לחלוטין אַנדערע, אויב מע פֿאַרגלײַכט זיי מיט די וואָס פֿלעגן קויפֿן דעם „פֿאָרווערטס‟ אין די אַמאָליקע צײַטן. דער אַלטער „פֿאָרווערטס‟ איז דאָך געווען, קודם־כּל, אַ פּאָליטישע צײַטונג, וועלכע האָט געפּריידיקט סאָציאַליסטישע און, אַ סך שפּעטער, ליבעראַלע (פֿאַקטיש, „ווייך־סאָציאַליסטישע‟) ווערטן. לאָמיר ניט פֿאַרגעסן, אַז אין דער גאַנצער געשיכטע פֿון סאָציאַליזם אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן איז ניט געווען קיין אַנדער צײַטונג, וועלכע זאָל שפּילן אַזאַ ממשותדיקע ראָלע אין דער אַרבעטער־באוועגונג.

דער סאָציאַליזם, וואָס די צײַטונג איז אים געווען אַזוי געטרײַ אין משך פֿון די בעסטע (אין דער הינזיכט פֿון טיראַזש און השפּעה) יאָרן אירע, איז ניט געווען סטאַטיש, ער האָט זיך מיט דער צײַט געביטן. שוין אָפּגעשמועסט פֿון דעם, אַז ס׳איז ניט געווען קיין תּקופֿה אין דער געשיכטע פֿון „פֿאָרווערטס‟, ווען יעדער זשורנאַליסט אירער האָט געגלייבט אין דעם זעלבן שניט פֿון סאָציאַליזם. אַלע מאָל איז געווען אַ גאַנץ ברייטער דיאַפּאַזאָן פֿון סאָציאַליסטישע איבערצײַגונגען, און מע האָט זיך אַרום דעם געקריגן, אָפֿט מאָל זייער הייס, און צו מאָל אַפֿילו אומברחמנותדיק.

און דאָך האָט שטענדיק דאָמינירט אין דער צײַטונג די אָנגעהעריקייט צו דעמאָקראַטישע פֿאָרמען פֿון סאָציאַליזם. דאָס איז געווען, אין תּוך אַרײַן, דער הויפּט־אונטערשייד צווישן דעם סאָציאַליזם פֿון דעם „פֿאָרווערטס‟ און דעם סאָציאַליזם פֿון די קאָמוניסטן. דעם טערמין האָט מען געניצט דעם זעלבן און אויפֿן יסוד — מאַרקסיזם — האָט מען זיך אויך אָנגעשפּאַרט דעם זעלבן, אָבער דער טײַטש איז געווען לחלוטין אַן אַנדערער.

אמת, אויף אַ קורצער ווײַלע האָט דער „פֿאָרווערטס‟ אונטערגעהאַלטן לענינס באָלשעוויקעס, ווען זיי זײַנען געקומען צו דער מאַכט אין יאָר 1917; אָבער מע האָט זיי דעמאָלט בכלל ברייט געשטיצט אין די סאָציאַל־דעמאָקראַטישע קרײַזן מיט אַ האָפֿענונג, אַז דער סאָוועטישער רעזשים וועט זיך, סוף־כּל־סוף, אַ קער טאָן צו דעמאָקראַטיע. און ווען אַזאַ „נס‟ איז ניט געשען, האָט דער „פֿאָרווערטס‟ זיך אָפּגעשאָקלט פֿון מאָסקווע און זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַ ביטער אַנטי־סאָוועטישער טריבונע.

ס׳איז אינטערעסאַנט ווי הײַנט איז די אידעע פֿון דעמאָקראַטישן סאָציאַליזם מגולגל געוואָרן אין דער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט. מע זעט עס בולט אין דער פּאָפּולערקייט פֿון בערני סענדערס, בפֿרט צווישן די אָנהענגער פֿון דער דעמאָקראַטישער פּאַרטיי. אַן אַנומלטיקער אויספֿרעג (//today.yougov.com/news/2015/10/17/debate-recap-most-americans-agree-bernie-about-hil) ווײַזט סימפּאַטיעס צו סאָציאַליזם מצד 49 פּראָצענט דעמאָקראַטן — בפֿרט, ווען די רייד גייט טאַקע וועגן דעמאָקראַטישן סאָציאַליזם.

מיר איז שווער זיך פֿאָרצושטעלן, אַז בערני סענדערס קען אַרײַנפֿאָרן אין דעם „ווײַסן הויז‟. צוריק גערעדט, האָט מיר לעצטנס אַ קאָלעגע געזאָגט, אַז ער, וואָס האָט, ווי איך פֿאַרשטיי, פֿריִער געשטיצט די רעפּובליקאַנער קאַנדידאַטן, וואָלט אויסגעקליבן דווקא סענדערסן, אויב דעם צד־שכּנגד וואָלט פֿאָרגעשטעלט דאָנאַלד טראָמפּ.

וואָס מיינט די וואַקסנדיקע פּאָפּולערקייט פֿון דעמאָקראַטישן סאָציאַליזם? עס מיינט ניט, פֿאַרשטייט זיך, אַז עס האָט זיך צעברענט אַ ליבע צו לענינען צי צו קאַסטראָ, הגם חסידים פֿון אַזאַ סאָציאַליזם זײַנען אין אַמעריקע אויך דאָ. דער גרעסטער טייל סימפּאַטיקער פֿון סאָציאַליזם מיינען גאָר אַנדערע זאַכן; למשל, אַז אַ גרויסע צאָל אַמעריקאַנער ווילן זײַן זיכער וועגן זייער צוטריט צו מעדיצין און זיי וואָלטן געוואָלט שיקן זייערע קינדער זיך לערנען און ניט צאָלן דערבײַ משוגענע געלטער. מע וויל, בכלל, עס זאָל זיך באַווײַזן מער יושר אין דער געזעלשאַפֿט. מיט אַנדערע ווערטער, זיי ווילן דאָס זעלבע, וועגן וואָס עס האָט אַ מאָל אין די יאָרן, ווען ס׳איז נאָך קיין זכר פֿון „פֿייסבוק‟ ניט געווען, תּמיד געטענהט דער „פֿאָרווערטס‟.