וויפֿל יום־טובֿים האָבן מיר?

What Is a Jewish Holiday?

טויזנטער סאַטמאַרער חסידים פּראַווען זייער „יום־הצלה‟, כּ״אַ־כּיסלוו
YouTube
טויזנטער סאַטמאַרער חסידים פּראַווען זייער „יום־הצלה‟, כּ״אַ־כּיסלוו

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published December 03, 2015, issue of December 25, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

די ליובאַוויטשער האָבן אָבער אַ צווייטע סיבה צו פּראַווען י״ט־כּיסלוו ווי אַן אמתן יום־טובֿ — מיטן זעלבן ענטוזיאַזם, ווי חנוכּה און פּורים. מע פֿרייט זיך, מע זינגט און מע טאַנצט צוויי טעג נאָכאַנאַנד, דעם 19טן און 20טן טאָג פֿונעם חודש. די חב״דניקעס אָנערקענען אויך די גרויסע ראָלע פֿונעם מעזשריטשער מגיד. די עיקר־סיבה איז אָבער — די באַפֿרײַונג פֿון זייער ערשטן רבין, שניאור־זלמן פֿון ליאַדי.

די מתנגדים האָבן געמסרט דעם „אַלטן רבין‟, דעם גרינדער פֿון דער חב״דסקער שיטה אין חסידות, כּלומרשט ווי אַ געהיימען שטיצער פֿון דער אָטאָמאַנישער אימפּעריע, ווײַל ער האָט געזאַמלט געלט פֿאַר אָרעמע ייִדן אין ארץ־ישׂראל. צווישן רוסלאַנד און טערקײַ האָבן דעמאָלט כּסדר אויפֿגעפֿלאַקערט נײַע מלחמות, דערפֿאַר האָט מען פֿאַר אַזאַ טעטיקייט אויפֿן שׂונאס טעריטאָריעס געקאָנט באַקומען אַ טויט־שטראָף ווי אַ פֿאַררעטער. נאָך 53 טעג אַרעסט, האָט דער רבי דערקלערט דער רוסישער רעגירונג, אַז ער האָט נישט געהאַט קיין אויפֿשטענדלערישע כּוונות; אינעם יאָר 1798, דעם 19טן טאָג פֿונעם חודש כּיסלוו, האָט מען אים באַפֿרײַט.

אַזוי צי אַזוי, איז י״ט־כּיסלוו זיכער אַ גרויסער טאָג אין דער חסידישער געשיכטע און ממילא אינעם הײַנטצײַטיקן חסידישן גילגול פֿון ייִדישלאַנד. ווי אַ ראַיה, אַז די דאָזיקע דאַטע האָט פֿון קדמונים אָן געהאַט אַ מיסטישן באַדײַט, ברענגען די חב״דניקעס אַ ציטאַט פֿונעם אַלטן ספֿר „שאלות־ותּשובֿות מן השמים‟. דער מחבר, רבי יעקבֿ הלוי ממרוויש, האָט געוווינט מיט 800 יאָר צוריק אין פֿראַנקרײַך.

„שאלות־ותּשובֿות מן השמים‟ איז גאָר אַן אינטערעסאַנט ווערק. געוויינטלעך, פּסקנט מען די הלכה לויט די כּללים פֿון דער מענטשלעכער לאָגיק. הגם אין די קבלה־ספֿרים ווערן כּסדר דערמאָנט פּראַקטישע אויספֿירן, ווערן חלומות און וויזיעס זעלטן אָנגענומען ווי אַ יסוד פֿאַר פּראַקטישער פּסק־הלכה. להיפּוך, האָט דער דערמאָנטער פֿראַנצויזישער חכם, איינער פֿון די בעלי־תּוספֿות, כּסדר געבעטן די מלאָכים צו ענטפֿערן אויף זײַנע שאלות אין אַ חלום. אין איינעם פֿון זײַנע הימלישע פּסקי־דינים, וואָס האָט צו טאָן מיטן טובֿלען זיך אין מיקווה, ווערט דערמאָנט, אַז דער 19טער כּיסלוו איז דער „יום־הבשׂורה‟, ווען דער באַשעפֿער האָט זיך אַנטפּלעקט דעם מחבר און געענטפֿערט אויף איינער פֿון זײַנע שאלות.

אַזוי צי אַזוי, איז דאָס חסידישע יאָר בכלל פֿול מיט יאָרצײַטן און וויכטיקע ביאָגראַפֿישע מאָמענטן פֿון פֿאַרשיידענע צדיקים. פֿאַקטיש יעדן טאָג איז פֿאַראַן וואָס צו פּראַווען און וועמען צו דערמאָנען ווי אַ גוטן בעטער אין הימל.

דעם באַקאַנטן ליטעראַרישן אַלמאַנאַך „האָסיף‟ און אַנדערע משׂכּילישע אויסגאַבעס פֿלעגט מען צומאָל באַגלייטן מיטן ייִדישן לוח אין פֿאַרגלײַך מיטן קריסטלעכן קאַלענדאַר. להיפּוך צו כּלערליי דאַטעס לכּבֿוד פֿאַרשיידענע קאַטוילישע און פּראַוואָסלאַוונע פֿיגורן, זעט אויס די ייִדישע זײַט פֿונעם לוח רעלאַטיוו ליידיק. הגם אין דער חסידישער וועלט זאָגט מען אין אַזאַ פֿאַל „להבֿדיל‟, וואָלט די ליסטע פֿון באַקאַנטע חסידישע יאָרצײַטן געקאָנט זיך גרינג פֿאַרמעסטן. אויב מע שרײַבט שוין אַרײַן אינעם ייִדישן לוח די ספּעציפֿישע שׂימחות פֿון די מיזרחדיקע און אַפֿריקאַנער ייִדן, וואָלט מען אויך געדאַרפֿט דערמאָנען די טעג, וואָס זענען וויכטיק אין די הײַנטיקע ייִדיש־רעדנדיקע קהילות.