וואָס האָט שׂריד נישט באַוויזן צו לאָזן

This Sarid Did Not Survive

יאָסי שׂריד ז״ל בײַ זיך אין דער היים, 2012, און דער שער־בלאַט פֿון זײַן לידער־בוך „שירים אחרי‟ (לידער נאָך), 2010
יאָסי שׂריד ז״ל בײַ זיך אין דער היים, 2012, און דער שער־בלאַט פֿון זײַן לידער־בוך „שירים אחרי‟ (לידער נאָך), 2010

פֿון עדי מהלאל

Published December 10, 2015, issue of December 25, 2015.

דעם 4טן דעצעמבער איז פֿון אַ האַרץ־קרענק געשטאָרבן דער ישׂראל־פּאָליטיקער און מחבר יאָסי שׂריד. אין משך פֿון לאַנגע יאָרן איז ער געווען איינער פֿון די בולטסטע אָנפֿירער אין די ישׂראלדיקע לינקע קרײַזן. געבוירן געוואָרן איז ער ווי יוסף שנײַדער אין 1940 אין רחובֿות בײַ עלטערן, וואָס האָבן זיך ביידע באַשעפֿטיקט אין דערציִונג: די מאַמע אין לערערײַ, און דער טאַטע האָט געהאַלטן הויכע פּאָזיציעס אינעם דערציִונג־מיניסטעריום. יאָרן נאָך זייער טויט איז שׂריד אַליין געוואָרן דער דערציִונג־מיניסטער.

זײַן טאַטע יעקבֿ, האָט געביטן דעם משפּחה־נאָמען אויף „שׂריד‟ (איבערבלײַב) נאָכן חורבן, ווען ער האָט זיך דערוווּסט, אַז די אַלע אַנדערע „שנײַדערס‟ זענען אומגעקומען, און ער איז איצטער געבליבן דער איינציקער איבערבלײַב פֿון דער משפּחה.

מיט אַ צען יאָר צוריק, דעם ערשטן מײַ 2006, האָט שׂריד באַזוכט דעם „אַרבעטער־רינג‟ אין תּל־אָבֿיבֿ. דאָס איז געשען זעקס חדשים נאָך דעם, וואָס ער האָט פֿאַרלאָזט די כּנסת, וווּ ער האָט געדינט, ווי אַ מיטגליד, איבער דרײַסיק יאָר. נאָכן זינגען דעם „אינטערנאַציאָנאַל‟ האָט ער דאָרט דערציילט וועגן זײַן טאַטן, „דער בולטער ייִדישיסט‟:

„זײַן ייִדיש, ווי מע זאָגט — איך קען נישט אַליין באַשטימען — איז לעילא־ולעילא געווען. און מענטשן פֿלעגן זיך צונויפֿקומען פֿונעם גאַנצן לאַנד זיך צוהערן צו זײַנע מעשׂיות אויף ייִדיש. דעם ערשטן מײַ פֿלעגן מיר שטיין אין שול. מײַן טאַטע איז געווען דער הויפּט־לערער דאָרט. מיר פֿלעגן זיך האַלטן בײַ די הענט און זינגען מיט פֿרייד דעם ׳אינטערנאַציאָנאַל׳…

„די ישׂראלדיקע סאָציאַל־דעמאָקראַטיע, האָט צום גרעסטן באַדויערן באַנקראָטירט… דער באַגריף סאָציאַליזם האָט באַקומען אַ שלעכטן שם, ווײַל עס זענען געווען די ערגסטע רעגירונגען, וואָס האָבן פֿאַלש געטראָגן דעם נאָמען ‘סאָציאַליזם’. און די קעגנער פֿון סאָציאַליזם האָבן ליב, טאָג־אײַן טאָג־אויס, פֿאָרצושטעלן נאָר 2 ברירות: אָדער דעם קאַפּיטאַליסטישן נוסח פֿון טאַטשער, פֿון איין זײַט, אָדער דעם סאָציאַליסטישן — פֿון קובאַ אָדער צפֿון־קאָרעע, אָדער דעם אַמאָליקן ראַטן־פֿאַרבאַנד, וואָס מיר זענען דערפֿון, דאַנקען גאָט, פּטור געוואָרן… איך זאָג אײַך אָן, אַז מיר ווילן נישט זײַן קיין קובאַ, און אויך נישט צפֿון־קאָרעע; אָבער מיר ווילן יאָ זײַן פֿינלאַנד, און דענמאַרק, און שוועדן…‟

אַ סך מענטשן, אַרײַנגערעכנט דער פּרעמיער נתניהו, דערמאָנען איצט שׂרידס אויסערגעוויינטלעכע רײַכע העברעיִשע שפּראַך, און ווי ער פֿלעגט זי באַניצן, כּדי אויסצודריקן זײַן שאַרפֿע פּאָליטישע קריטיק. נישט גענוג מענטשן ווייסן וועגן זײַן ליטעראַרישער קאַריערע, וואָס האָט געבליט אין די יאָרן נאָך זײַן רעזיגנירונג פֿון דער כּנסת. נעמט, למשל, זײַן ליד „בובה‟ (ליאַלקע):

וואָס קען מען טאָן, ס׳איז געשען,
כ׳האָב זיך אין די הויזן באַפּישט.
ס׳זענען קיין אַנדערע קליידער
אין קינדער־גאָרטן נישט געווען,
אָבער ס׳איז יאָ געווען אַ גרויסע ליאַלקע,
וואָס מע האָט זי אויסגעטאָן
און מיר אירע קליידער אָנגעטאָן
„ליאַלקע־יאָסי, יאָסי די ליאַלקע‟,
פֿון דעמאָלט אָן קאָנטראָליר איך,
צי זענען נישטאָ קיין
פֿעדעם אין מײַן רוקן.
עס זאָל זײַן קלאָר,
אַז איך בין נישט אײַער ליאַלקע.

אין דעם ליד דריקט שׂריד אויס זײַן אינדיווידואַליזם, זײַן גרייטקייט צו גיין קעגן דעם שטראָם, זײַן אידעיִשע אומאָפּהענגיקייט, און דערצו זײַן פֿעמיניזם. שׂריד איז תּמיד געווען אַן אָרנטלעכער מענטש פֿון פֿעסטע פּרינציפּן, וואָס קיינער האָט מיט אים נישט געקאָנט מאַניפּולירן, ווי מיט אַ מאַריאָנעטקע. זײַן דערקלערונג אין אָט דעם ליד, אַז אים וועט מען שוין נישט אָנשרעקן, ווערט טראַנסמיטירט דערצו מיט אַ דינעם שיכט פֿון הומאָר (דאָס באַפּישן זיך אין די הויזן); עפּעס, וואָס איז אויך געווען זייער טיפּיש צו שׂרידס אייגנאַרטיקן נוסח פֿון אויסדריקן זיך. אין אַן אַנדער ליד פֿון דער זעלבער תּקופֿה שרײַבט ער:

איך בין געגאַנגען אויף דער לוויה פֿון אַ באַרימטן מענטשן.
דאָס יונגוואַרג האָב איך נישט דערקענט מחמת זייער יוגנט
און די אַלטע האָב איך נישט דערקענט מחמת זייער אַלטקייט.
ווען מיך וואָלט מען הײַנט געדאַרפֿט דערקענען,
וואָלט עס פֿאַר מיר אַליין געווען שווער.
מע וואָלט געמוזט אַרײַנקוקן
אין מײַנע פֿאָטאָגראַפֿיעס,
וואָס האָבן זיך פֿאַרשפּרייט צווישן
אַלע מײַנע לעבן-סטאַנציעס,
אין די טעג, אין וועלכע איך פֿלעג געזוכט ווערן.

שׂרידס גדולה קומט דאָ צום אויסדרוק אויף אַ חנעוודיקן אופֿן, אין וועלכן ער מאַכט שלום מיט זײַן עלטערן זיך. מע קען דאָ אויך זען עפּעס אַ ביטערקייט פֿון אַ „יורד‟, אָבער ער לייזט זי מיט אַ געזונטער מאָס פֿון סאַרקאַזם. דער רעזשיסאָר ערן טאָרבינער האָט אַ טאָג נאָך שׂרידס טויט אַרויפֿגעשטעלט אָט דעם ווידעאָ פֿון שׂרידס וויזיט אין „אַרבעטער־רינג‟: