אָן כאַבאַר גייט עס נישט

Bribery Got You Everywhere

Yehuda Blum

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published December 23, 2015, issue of January 08, 2016.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

פּונקט אין דער זעלבער צײַט איז געשען אַ נס. מיר האָבן באַקומען אַ בריװ פֿון מײַן באָבעס בכור, בערל גרױסמאַן, אַ גרױסער מענטש אין דער אורוגװײַער קאָמוניסטישער פּאַרטײ, אַז ער קומט קײן סאָװעטן־פֿאַרבאַנד אױף אַ קאָמוניסטישן צוזאַמענפֿאָר און װעט זיך אַרײַנכאַפּן קײן פֿלאָרעשט אױף אײן טאָג צו זען זיך מיט דער מאַמען. עס האָט זיך אָנגעהױבן אַ גאַנצע איבערקערעניש; מע האָט אונדז געמאַכט אַ רעמאָנט אין הױז. דער טאַטע האָט געשװיגן. מע האָט אונדז געשטעלט אַ נײַע קאַכלענע הרובע. דער טאַטע האָט געשװיגן. מע האָט אונדז געבראַכט אַ װאַשמאַשין. דער טאַטע האָט װײַטער געשװיגן. מע האָט אונדז געבראַכט אַ קילשאַפֿע און זי אָנגעפֿילט מיט כּולו־גוטס. דער טאַטע האָט אַלץ געשװיגן.

אַך, די פֿאַמיליע־טרעפֿונג מיטן פֿעטער בערל איז פֿאָרגעקומען אַזױ װאַרעם און הײמיש, װי מע האָט נאָר געקענט חלומען. שפּעט אין אָװנט, װען מע האָט זיך שױן גוט אָנגעװײנט, אָנגעגעסן און אָנגערעדט, און פֿון אַלע געסט איז געבליבן זיצן נאָר דער גרױסער פּאַרטײ־סעקרעטאַר, איז מײַן טאַטע, װי זײַן שטײגער איז געװען, צוגעגאַנגען צום פֿענצטער און אַרױסגעקוקט אין דרױסן. פּלוצעם לאָזט זיך הערן דעם טאַטנס געשרײ: „אָט, קוקט, קוקט…‟ — דער פֿעטער בערל איז צוגעלאָפֿן צום פֿענצטער, און דער טאַטע האָט אים געװיזן מיט דער האַנט אױף עפּעס אַ שיכּורן מאַן, װאָס איז קױם געשטאַנען אױף די פֿיס און זיך געהאַלטן פֿאַרן הימל. „איר זעט, — האָט ממשיך געװען דער טאַטע, — אָט דאָס איז אונדזער אמת פּנים, דאָס איז דער פֿאָרזיצער פֿון אונדזער שטאָטראַט!…‟

עס איז איבעריק צו זאָגן, אַז אױף מאָרגן צו, נאָך דעם װי דער פֿעטער בערל איז אַװעקגעפֿאָרן, האָט מען אינעם שטעטל פֿלאָרעשט באַהאַנדלט צװײ פֿרישע נײַעס: מע האָט פּלוצעם באַזײַטיקט פֿון זייערע פּאָסטנס דעם פֿאָרזיצער פֿונעם שטאָטראַט, און דעם פּאַריקמאַכער נתן האָט מען איבערגעפֿירט צו אַרבעטן אין אַ פֿאַרװאָרפֿענער צירולניע, העט־װײַט, אין דער באָד…

מע דערצײלט, אַז אַמאָל האָבן די כעלעמער חכמים באַשלאָסן אײַנקױפֿן דעם װעלט־יושר און ברענגען אים אין שטעטל אַרײַן. מע האָט צונױפֿגעזאַמלט געלט און געשיקט יאָסעלע לאָקשן קײן װאַרשע. װען די װאַרשעװער חבֿרהניקעס האָבן דערזען יאָסעלען, האָבן זײ תּיכּף פֿאַרשטאַנען מיט װעמען זײ האָבן צו טאָן און פֿאַר אַ הונדערט גילדן האָט מען אים פֿאַרקױפֿט אַ פֿעסל פֿאַרפֿױלטן הערינג, און אָנגעזאָגט ניט עפֿענען דאָס פֿעסל אײדער ער װעט זיך ניט אומקערן קײן כעלעם. קערט זיך יאָסעלע לאָקש אום קײן כעלעם מיט אַ פֿעסל װעלט־יושר און מע דערלױבט דעם רבֿ אױפֿמאַכן דאָס פֿעסל, אַז ער זאָל זען װי דער װעלט־יושר זעט אױס… און, גאָט זאָל באַהיטן, אַ שרעקלעכער שטונק האָט פֿאַרפֿלײצט דאָס שטעטל. דער רבי האָט זיך פֿאַרקרימט און אױסגערופֿן: „פֿע, דער װעלט־יושר איז קאַליע געװאָרן און שטינקט!‟

עס זײַנען אַװעק אַ סך יאָרן. נאָטיק דער פּאַריקמאַכער איז שױן פֿון לאַנג אױפֿן עולם־האמת, נאָר איך הער ניט אױף זיך חידושן, װי זײַנע קינדער, אײניקלעך און אוראײניקלעך האַלטן אַלץ אין אײן זוכן דעם װעלט־יושר.