ייִוואָ־אויסלייג אויף אײַער „אײַ־פֿאָון‟

YIVO Spelling On Your iPhone

לערי קיי בײַ דער אַרבעט
לערי קיי בײַ דער אַרבעט

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published February 07, 2016, issue of March 04, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

ד״ר סת וואַרד, אַ לערער פֿון ייִדישע און מוסולמענישע שטודיעס אינעם אוניווערסיטעט פֿון ווײַאָמינג, איז אויך שטאַרק קעגן דעם שרײַבן ייִדיש מיט לאַטײַנישע אותיות. „העברעיִסטן און ישׂראלים שרײַבן קיין מאָל נישט העברעיִש מיט לאַטײַנישע אותיות אין זייערע בליצבריוו אָדער טעקסטלעך,‟ האָט וואַרד געזאָגט. „זיי ניצן אָדער די העברעיִשע שריפֿט, אָדער זיי שרײַבן עס אין גאַנצן אויף ענגליש.‟

„איך קען זיך אַפֿילו נישט פֿאָרשטעלן, אַז דער ׳פֿאָרווערטס׳ אָדער די ווערק פֿון שלום־עליכם און מענדעלע מוכר ספֿרים זאָלן אַמאָל געדרוקט ווערן אין דער ענגלישער טראַנסקריפּציע,‟ האָט וואַרד געזאָגט. „הייסט עס, אויב מענטשן וועלן נישט אויפֿהערן צו שרײַבן ייִדיש בלויז מיט לאַטײַנישע אותיות, וועט מען מיט דער צײַט קיין מאָל נישט לייענען די זאַכן.‟

די האָפֿענונג איז, אַז איצט, ווען מע וועט שוין קענען שרײַבן די דיאַקריטישע צייכנס אויפֿן „אײַפֿאָון‟, וועלן אַלץ מער ייִדיש־קענער אָנהייבן שרײַבן זייערע אָנזאָגן מיט ייִדישן אַלף־בית. בעת אַן אינטערוויו מיטן „פֿאָרווערטס‟ האָט קיי דערציילט ווי אַזוי ער איז בכלל געקומען צו אַזאַ פּראָיעקט — בפֿרט, אַז קיין ייִדיש האָט ער אין דער היים נישט געהערט ווײַל ביידע עלטערן זענען געווען „יעקעס‟ — דײַטשע ייִדן. (ווי באַקאַנט, האָבן די יעקעס נישט געהאַלטן פֿונעם „זשאַרגאָן‟ פֿון זייערע מיזרח־אייראָפּעיִשע שוועסטער און ברידער.)

ווי אַ דערוואַקסענער, האָט קיי זיך באַקענט מיט דער ייִדישער שפּראַך דורך געזאַנג. יאָרן לאַנג האָט ער געדינט ווי דער בעל־תּפֿילה פֿון אַ רעפֿאָרם־טעמפּל אין ברידזשפּאָרט, קאָנעטיקאָט, און הײַנט פֿירט ער אָן מיטן דאַווענען בײַ דער סינאַגאָגע „בית שׂימחת־תּורה‟ אין גרעניטש־ווילעדזש. אַחוץ דעם, האָט ער במשך פֿון די יאָרן געזונגען אין עטלעכע ייִדישע כאָרן, וווּ ער האָט זיך אויסגעלערנט אַ צאָל ייִדישע לידער.

און ווי אַזוי האָט ער זיך פֿאַראינטערעסירט מיט דער ייִוואָ־אָרטאָגראַפֿיע? „בײַם אויסלערנען זיך די ייִדישע לידער, האָב איך אויך געפּרוּווט לייענען דעם טעקסט מיטן ייִדישן אַלף־בית, און נישט בלויז די ענגלישע טראַנסקריפּציע,‟ האָט ער באַמערקט. „ס׳האָט מיך שטאַרק פֿאַראינטערעסירט, וואָס די אָרטאָגראַפֿיע אויף ייִדיש איז אַזוי אַנדערש ווי די העברעיִשע.‟

קיי האָט באַשלאָסן, אַז ער וויל זיך טאַקע אויסלערנען לייענען און שרײַבן אויף ייִדיש, און פֿאַראַיאָרן האָט ער גענומען ד״ר שבֿע צוקערס און פּערל טייטלבוימס אינטערנעץ־קורס. ערשט דעמאָלט איז אים אײַנגעפֿאַלן די המצאה צו שאַפֿן אַ ייִוואָ־געשטימטע קלאַוויאַטור פֿאַרן „אײַ־פֿאָון‟.

„איך האָב שוין סײַ־ווי געזוכט אַן אופֿן צו אַרבעטן מיט Apple, און דער איינציקער אופֿן דאָס צו טאָן איז צו שאַפֿן אַן אייגענעם ׳אַפּ׳ פֿאַר זיי,‟ האָט ער דערקלערט. צוליב דעם וואָס קיינער האָט נאָך נישט געהאַט געשאַפֿן קיין „ייִוואָ‟־קלאַוויאַטור פֿאַרן „אײַ־פֿאָון‟ לויט דער טראַדיציאָנעלער ייִדישער קלאַוויאַטור, האָט קיי דערזען אין דעם אַ גאָלדענע געלעגנהייט.

הגם קלעמענצאָנס QWERTY-קלאַוויאַטור קענען אַלע שוין ניצן, איז קייס „אַפּ‟ נאָך אַלץ אין דער „טעסט־סטאַדיע‟. „בלויז 15 מענטשן האָבן איצט צוטריט צו דעם — זיי זענען מײַנע אויספּרוּווער,‟ האָט קיי געזאָגט. „האָפֿנטלעך, בשעת זיי ניצן טאָג־טעגלעך די קלאַוויאַטור, וועלן זיי שוין געפֿינען אַלע פֿעלערן אין דער סיסטעם. דאָס וועט מיר שטאַרק העלפֿן צו פֿאַרבעסערן דעם ׳אַפּ׳, איידער Apple מאַכט עס צוטריטלעך פֿאַרן ברייטן עולם.‟

ווי נאָר דער „אַפּ‟ וועט אַרויסגעשטעלט ווערן, וועלן די לייענער פֿון אונדזער צײַטונג קענען צוקומען צו אים דורך אונדזער וועבזײַט.