ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published February 09, 2016, issue of March 04, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

לעאָן שפּילמאַן און זײַן מלחמה־ראַפּסאָדיע 

די פּוילישע שטאָט אָסטראָווצע האָט אַ נײַעם ערן־בירגער, דער קאָמפּאָזיטאָר לעאָן שפּילמאַן, דער קוזין פֿונעם באַרימטן פּיאַניסט וולאַדיסלאַוו שפּילמאַן, וואָס מיר קענען אַלע, אַ דאַנק ראָמאַן פּאָלאַנסקיס פֿילם „דער פּיאַניסט‟. שפּילמאַנס טאָכטער איז געקומען קיין אָסטראָווצע אויף דער אַנטהילונג־צערעמאָניע פֿונעם אָנדענק־טאָוול לכּבֿוד איר טאַטע.

שפּילמאַן האָט משנה־שם געווען אין אַמעריקע. געשטאָרבן אין עלטער פֿון 99 יאָר אין קאַנאַדע, שטאַמט ער פֿון אַ משפּחה פֿון מוזיקער. ווי אַ יונגער מאַן האָט ער באַגלייט אויף דער פּיאַנע שטומע פֿילמען אין די אָסטראָווצער קינאָס. שפּעטער האָט ער געגרינדעט אַן אָרקעסטער, וואָס האָט געשפּילט אויף שׂימחות.

שפּילמאַן האָט איבערגעלעבט די מלחמה אין פּוילן. אַ פּוילישער חבֿר האָט אים באַהאַלטן, אים און זײַן פֿרוי, נאָך דעם, וואָס זיי זענען אַנטלאָפֿן פֿון דער ליקווידאַציע פֿון דער אָסטראָווצער געטאָ. שפּילמאַן האָט געשאַפֿן גלײַך נאָך דער מלחמה אַ מוזיקאַליש ווערק: „ראַפּסאָדיע 1945-1939‟. במשך פֿון לאַנגע יאָרן איז די ראַפּסאָדיע געלעגן אין אַ רענצל אויפֿן בוידעם. ערשט אין יאָר 2000 האָט מען זי געשפּילט. ומעשׂה שהיה כך היה: דער חורבן־מוזיי אין וואַשינגטאָן האָט געפֿרעגט בײַ וולאַדיסלאַוו שפּילמאַן, צי ער האָט אפֿשר פֿאַר זיי אַ מוזיקאַליש ווערק. וולאַדיסלאַוו שפּילמאַן האָט געענטפֿערט, אַז ער האָט קיין מאָל נישט געשריבן קיין ייִדישע מוזיק. ער האָט אָבער דערמאָנט, אַז זײַן קוזין, לעאָן שפּילמאַן, האָט יאָ געשריבן ייִדישע מוזיק. לויט דער בקשה פֿונעם מוזיי האָט לעאָן שפּילמאַן אַראָפּגענומען די שטויביקע פּאַרטיטור פֿונעם בוידעם און זינט דעמאָלט איז די ראַפּסאָדיע געשפּילט געוואָרן איבער גאַנץ אַמעריקע און קאַנאַדע.

די ראַפּסאָדיע הייבט זיך אָן מיט קלאַנגען פֿון מלחמה — כּמו שיסערײַען, מאַרש פֿון סאָלדאַטן וכדומה. דער צווייטער טייל האָט אַ סך ייִדישע פֿאָלקס־מאָטיוון. דער מחבר דערציילט דורך דער מוזיק די טרויעריקע געשיכטע פֿונעם חורבן און דאָס באַהאַלטן זיך פֿון די דײַטשן. דער דריטער טייל איז שוין מער אָפּטימיסטיש און באַזינגט די באַפֿרײַונג.

איצט בלײַבט נאָר צו שפּילן די דאָזיקע רירנדיקע מוזיקאַלישע שאַפֿונג אויך בײַ אונדז אין פּוילן.