הלל צייטלינס אוטאָפּיע אויף ייִדיש

Hillel Zeitlin Yiddish Utopia

פֿון „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקציע

Published March 16, 2016, issue of April 01, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

הלל צייטלינס אוטאָפּישער פּאַמפֿלעט „די תּיבֿה‟
הלל צייטלינס אוטאָפּישער פּאַמפֿלעט „די תּיבֿה‟

זײַענדיק אַ פֿרומער חסיד און אַ פֿרײַנד פֿון וועלטלעכע ייִדישער דענקער, האָט צײַטלין כּסדר פּאָלעמיזירט מיט כּלערליי קענגער פֿון זײַן צוגאַנג. פֿאַר די אַפּיקורסים איז ער געווען צו פֿרום, און פֿאַר די אַנדערע פֿרומע — צו וועלטלעך. אין זײַן שאַרפֿער פּאָלעמיק האָט זיך אויסגעפֿורעמט דער אייגנאַרטיקער פּלאַן צו שאַפֿן אַ מיסטישע ברודערשאַפֿט פֿון עקזאַלטירטע זוכער פֿון רוחניות. ער האָט צוגעטראַכט עטלעכע נעמען פֿאַר זײַן פּלאַנירטע וואַריאַנטן פֿון דער געזעלשאַפֿט. אין דער וואַרשעווער צײַטונג „דער מאָמענט‟, וווּ צייטלין האָט געפֿירט אַ שטענדיקע רובריק, האָט ער עס אָנגערופֿן „יבֿנה‟.

אין 1924 האָט דער גרויסער נעאָ־חסידישער דענקער און טוער פֿאַרעפֿנטלעכט אַ גאַנצן פּאַמפֿלעט אויף ייִדיש, „די תּיבֿה‟, אָנגעשריבן דורך אַ ספּעציעלן געהיימען קרײַז פֿון „אַהבֿת־רעים‟. דער פּאַמפֿלעט הייבט זיך אָן מיט אַ צאָל לידער אויף ייִדיש. ווי אַ מוסטער, האָט צייטלין געהאָפֿט נאָכצומאַכן דעם מקובלים־קרײַז פֿון רבי שמעון בר יוחאי און די תּלמידים פֿונעם הייליקן בעל־שם־טובֿ.

ס׳זעט אויס, אַז צײַטלינען האָט זיך אײַנגעגעבן צו זאַמלען אַרום זײַן פּראָיעקט אַ קליינע גרופּע ענטוזיאַסטן. אינעם יאָר 1925 האָבן די מיטגלידער פֿון „יבֿנה‟ זיך כּסדר געטראָפֿן אין וואַרשע. מיט עטלעכע יאָר שפּעטער האָט ער זיך באַקלאָגט, אַז די גרופּע איז זיך צעפֿאַלן, און געפּרוּווט צו שאַפֿן אַ נײַעם קרײַז. אינעם יאָר 1936 האָט ער ווידער גערופֿן צו פֿאָרמירן אַ געזעלשאַפֿט, וואָס זאָל, נישט מער און נישט ווייניקער, ברענגען די משיחישע גאולה אויף דער וועלט. צום באַדויערן, האָט דער חורבן טראַגיש איבערגעריסן זײַנע באַמיִונגען.

דער הײַנטיקער אַרטיקל אויף דער וועבזײַט „אין געוועב‟ דערמאָנט, אַז צייטלין איז נישט געווען דער איינציקער אָרגאַניזאַטאָר פֿון אַזאַ מין מיסטישער קאָמונע. הרבֿ קלונימוס־קלמן שאַפּיראָ, דער פּיאַסעצנער רבי, האָט אויך געאַרבעט איבער אַן ענלעכן פּלאַן, ווי ער דערקלערט אין זײַן ספֿר „בני מחשבֿה טובֿה‟. דער פּיאַסעצנער רבי האָט זיך אָבער אָריענטירט אויפֿן טראַדיציאָנעלן חסידישן עולם. להיפּוך, האָט צײַטלין געהאָפֿט צו שאַפֿן אַ קרײַז פֿון בעל־תּשובֿהניקעס. אין זײַנע ווערק פֿילן זיך בפֿירושע סאָציאַליסטישע און אַנאַרכיסטישע עלעמענטן, וועלכע האָבן געקאָנט צוציִען די ייִדישע לינקע יונגע־לײַט. צייטלין האָט אָבער פֿאַרעפֿנטלעכט אַ רעצענזיע אויפֿן פּיאַסעצנער רבינס ספֿר „חובֿת התּלמידים‟ און הויך אָפּגעשאַצט זײַן טעטיקייט.

צום באַדויערן, האָט דער מחבר פֿונעם דאָזיקן קלאַסישן חסידישן ווערק געהאַט דעם זעלבן גורל. אינעם יאָר 1943 האָבן די נאַציס פֿאַרטיליקט דעם פּיאַסעצנער רבין אינעם אַרבעט־לאַגער טראַווניקי לעבן לובלין.

שײַכותדיקע אַרטיקלען: //yiddish2.forward.com/node/4482.