באַהאַלטענע ייִדישע העלדן פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד

Hidden Jewish Heroes of the USSR

Yehuda Blum

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published March 31, 2016, issue of April 15, 2016.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

הײַנט, װען די געהײמע אַרכיװ־מאַטעריאַלן קומען ביסלעכווײַז צו צו די פּשוטע מענטשן, װײסט מען שױן, אַז יענער אמתער לעגענדאַרער סאָװעטישער אױסשפּירער, האָט געװױנט אין יענער צײַט אין אַ פֿאַרטשוכעט דירהלע הינטער מאָסקװע און געאַרבעט װי אַן איבערזעצער פֿון זיבן שפּראַכן אין אַ „געהײמען מעדיאַ־צענטער‟. הײסן האָט ער געהײסן יאַן פּעטראָװיטש, ניט געהאַט קײן שום מיליטערישן ראַנג און אַפֿילו קײן לײַטישע פּענסיע ניט באַקומען, כאָטש לױט די מאַטעריאַלן, װעלכע זײַנען איבערגעגעבן געוואָרן דער עפֿענטלעכקײט, איז קלאָר, אַז אַ שפּיאָן פֿון אַזאַ ראַנג װערט געבױרן אײן מאָל אין טױזנט יאָר.

אמת, די קאָמפּעטענטע מענטשן פֿונעם רוסלענדישן מיליטערישן אױסשפּיר־אַמט האָבן אַנטפּלעקט אױף יאַן פּעטראָװיטשעס לװיה, אַז דװקא ער, יאַנקל בן־פּנחס טשערניאַק, איז געװען דער רעאַלער פּראָטאָטיפּ פֿון דעם סאָוועטישן אַגענט שטירליץ. מע דערצײלט אַפֿילו, אַז צען טעג פֿאַר זײַן פּטירה איז צו אים אין שפּיטאָל געקומען דער דעמאָלטיקער רוסלענדישער פּרעזידענט יעלצין אין צוגעטײלט אים, ניט יאַן פּעטראָװיטשן, נאָר יאַנקל פּינחסאָװיטש טשערניאַקן, דעם טיטל „העלד פֿון דער רוסלענדישער פֿעדעראַציע‟. ר’ יאַנקל האָט אים אָבער נישט געהערט, װײַל ער איז שוין געװען אין אַ קאָמע.

איך װײס ניט, װאָס װאָלט געװאָרן פֿון אונדז, װען מיר, די נאָכמלחמהדיקע ייִדישע קינדער, װאָס האָבן זיך געשפּילט אױף די שטױביקע טשערנאָװיצער גאַסן ניט װײַט פֿון דער „רעזידענץ‟, װען מיר װאָלטן געװוּסט, אַז איבער די זעלבע געסלעך איז מיט פֿופֿציק יאָר צוריק, אַרומגעלױפֿט אַ ייִדיש יאַטל, יאַנקעלע טשערניאַק, װעלכער האָט געראַטעװעט הונדערטער טױזנט נפֿשות. גײ װײס, אפֿשר דעמאָלט װאָלטן מיר אַרױסגעקראָכן פֿונעם שאָטן און ניט געדאַרפֿט זוכן קײן אױסגעטראַכטע פֿרעמדע העלדן, װײַל אונדזערע אײגענע זײַנען געװען ניט ערגער, פּשוט אױך זײ האָבן געמוזסט זיצן אין שאָטן.