נוסח „אָפּער־וועסט־סײַד‟

Upper West Side Story


פֿון דזשאָרדין קוציק

Published May 15, 2016, issue of May 27, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אַחוץ די ישיבֿישע ייִדן זענען ס׳רובֿ פֿון די פֿרומע ייִדן לעבן מײַן דירה מאָדערן־אָרטאָדאָקסישע פֿון פֿאַרשידענע שניטן. צוליב דעם וואָס איך בין אַ סך מער באַקאַנט מיט דער חסידישער וועלט און מיט די וועלטלעכע ייִדן האַלט איך אַז איך כאַפּ מסתּמא ניט געוויסע קנייטשן, וואָס שייך די אונטערשיידן צווישן די פֿאַרשידענע גרופּעס. ס׳איז מיר יאָ קלאָר, אַז כּמעט אַלע האָבן זיך געלערנט סײַ אין די ייִדישע טאָגשולן, סײַ אין אוניווערסיטעטן, און אַז זיי זענען באַהאַוונט אין דער אַמעריקאַנער און דער תּורהדיקער וועלט. פֿון דער מיזרח־אייראָפּעיִשער ייִדישער קולטור זעט מען אָבער בײַ זיי ניט קיין סך שפּורן. אַזוי ווי בײַ ס׳רובֿ אָרטאָדאָקסן אין אַמעריקע געפֿינט מען, אַז די כּשרע רעסטאָראַנען אויפֿן „אָפּער־וועסט־סײַד‟ פֿאַרקויפֿן געוויינטלעך צווייט־ראַנגיקע אַמעריקאַנער, יאַפּאַנעזישע און איטאַליענישע עסן אָבער פֿאַרמאָגן ניט קיין ייִדישע מאכלים. אַז מע וויל עסן ייִדישע מאכלים דאַרף מען אָדער עסן ניט־כּשר, אָדער גיין אײַנקויפֿן אין אַ „דעלי‟ און עסן בײַ זיך אין דער היים.

די באַקאַנטסטע ערטער, וווּ מע קען קריגן היימיש ייִדיש־עסן אין דער געגנט זענען דער רעסטאָראַן „באַרני גרינגרעס‟ און דער דעליקאַטעסן „זאַבאַרס‟. „באַרני גרינגרעס‟ איז באַרימט, קודם־כּל, פֿאַר זײַנע באַטעמטע פֿיש אָבער ער פֿאַרמאָגט אויך אַ גרויסן אויסוואַל פֿון בייגל און אַ סך קלאַסישע ייִדישע שפּײַזן אַזוי ווי קוגל, בלינצעס, לאַטקעס און קנישעס. שבת באַמערקט מען, ווי דער רעסטאָראַן ווערט אָנגעפֿילט מיט הונדערטער וועלטלעכע ייִדן, וואָס קומען פֿון אַנדערע געגנטן, כּדי צו געניסן פֿון אַ „ייִדישן פֿרישטיק‟. אַחוץ דעם וואָס מע עסט שבת אין אַ רעסטאָראַן וואָלטן אונדזערע אָבֿות אין שטעטל געווען פֿרעמד די אַלע מינים פֿיש: דאָרטן קען מען באַשטעלן ניט בלויז פֿאַרשידינע סאָרטן לאַקס, נאָר אויך באַליק, סויבל, אַ סך מינים הערינג און קאַוויאַר. די פּרײַזן זענען אויך, פֿאַרשטייט זיך, אַ סך טײַערער ווי אינעם אַמאָליקן שטעטל.

אין „זאַבאַרס‟, אָבער, פֿילט מען ווי מע איז באמת אין עפּעס אַ מאָדערנעם שטעטל. דער סופּערמאַרק, וואָס פֿאַרקויפֿט סײַ געשמאַקע כּשרע ייִדישע מאכלים, סײַ די געוויינטלעכע אַמעריקאַנער עסן פֿון אַ גאַנץ יאָר (טייל כּשר, טייל נישט), איז שטענדיק אָנגעפּאַקט מיט עלטערע ייִדן, וואָס רעדן הויך אויף אַ קול וועגן די לעצטע פּאָליטישע געשעענישן אין אַמעריקע און ישׂראל און וועגן דעם, וואָס עס מאַכן זייערע אייניקלעך. יאָרן לאַנג האָב איך געהערט וועגן דעם באַקאַנטן „זאַבאַרס‟ (מע מאַכט חוזק פֿון אים אויף „סײַנפֿעלד‟ און אַנדערע פּאָפּולערע טעלעוויזיע־פּראָגראַמען), אָבער דאָס ערשטע מאָל וואָס איך בין געגאַנגען אײַנקויפֿן אין „זאַבאַרס‟ איז געווען בלויז מיט אַ יאָר צוריק.

איך וועל קיינמאָל ניט פֿאַרגעסן מײַן ערשטע מאָל אין „זאַבאַרס‟, אַ דאַנק איין אינצידענט. איך האָב געהאַלטן אין איבערקוקן אַ ריי חלות ווען אַן עלטערער ייִד איז געקומען לעבן מיר באַגלייט פֿון זײַן אייניקל, אַ פֿרוי אין אירע צוואַנציקער. זי האָט איבערגעקוקט די פֿאַרשידענע חלות און מיטאַמאָל געזאָגט, „קוק זיידע, אָט איז אַ חלה, וואָס מע האָט געמאַכט אָן קיין שום אייער אָדער גלוטען‟. האָט איר זיידע געענטפֿערט מיט אַ טיפֿן ייִדישן אַקצענט: That is a damn atrocity (דאָס איז אַ גרויזאַמער בזיון!).

אַחוץ די הײַנטיקע ייִדישע אײַנוווינער פֿון דער געגנט זעט מען געוויסע שפּורן פֿון אַן אַנדער תּקופֿה, ווען דער געגנט איז געווען פֿול מיט ייִדיש־רעדנדיקע. ווי עס ווײַזט זיך אַרויס, בין איך ניט דער ערשטער מיטאַרבעטער אין „פֿאָרווערטס‟ צו וווינען אויפֿן „אָפּער־וועסט־סײַד‟. אַ טייל פֿון דער 86סטער גאַס האָט מען אַ נאָמען געגעבן נאָך יצחק באַשעוויס־זינגער און ס׳איז מיר גוט צו טראַכטן, אַז איך פֿאָר מיט דער זעלביקער באַן צו דער אַרבעט מיט וועלכן ער איז אַמאָל געפֿאָרן. דערצו פֿאַרקויפֿט מען נאָך אַלץ דעם „פֿאָרווערטס‟, ווי אויך דעם „אַלגעמיינעם זשורנאַל‟ בײַ אַ סך קיאָסקן אויפֿן „אָפּער־וועסט־סײַד‟ און ס׳איז זייער פּאַסיק, וואָס מע קען קויפֿן אַ ייִדישע צײַטונג אויף „יצחק באַשעוויס־זינגער‟־בולוואַר.

די ייִדישע שפּראַך, אָבער, הערט מען כּמעט בכלל ניט און אַז מע הערט זי יאָ איז עס מסתּמא ניט פֿון קיין עלטערע ייִדן פֿון דער אַלטער היים, נאָר פֿון די יונגע בעל־הבתּישע חסידישע משפּחות, וואָס ציִען זיך צוביסלעך אַרײַן אינעם געגנט. איך קען זיך ניט פֿאָרשטעלן, אַז דער „אָפּער־וועסט־סײַד‟ וועט אַמאָל ווערן נאָך אַ באָראָ־פּאַרק צי חסידישער וויליאַמסבורג. איך האָף, אָבער, אַז גענוג „היימישע‟ ייִדן וועלן אַהערקומען, אַז זיי וועלן כאָטש עפֿענען אַ רעסטאָראַן מיט באַטעמטע עכט־ייִדישע מאכלים, וואָס זענען אויך כּשר.

אַבי זיי אַסימילירן זיך, חלילה, ניט צו די געוווינהייטן פֿון דער געגנט אויף אַזוי ווײַט, אַז זיי הייבן אָן צו גייען שפּאַצירן מיט „טשיוואַוואַס‟.