ציגײַנערישע לידער מיט אַ ייִדישן טעם

Gypsy Songs With a Jewish Flavor

Courtesy of www.yiddishpiel.co.il

פֿון סערגאָ בענגעלסדאָרף

Published May 20, 2016, issue of May 27, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

ס’רובֿ לידער, געזונגען פֿון דער בינע, זײַנען פֿאָלקסלידער, אָבער אַ געוויסע צאָל איז געשאַפֿן געוואָרן פֿון די ישׂראל־קאָמפּאָזיטאָרן — יהודית ראַוויץ, ריטשאַרד שטײַן, קובי אַשראַט, באָריס דימינטשטיין. מכּוח די טעקסטן זײַנען זיי אַלע, אַחוץ דעם ליד „דאָס אַלטע פֿידעלע‟ אויף איציק מאַנגערס ווערטער, און דעם ליד „שוואַרצע אויגן‟ פֿון יעקבֿ אַלפּערן — לכתּחילה אָנגעשריבן געוואָרן אין עבֿרית פֿון דעם באַקאַנטן ישׂראל־דיכטער יהוד מנור פֿאַר דער זינגערין ירדה אַרזי, וואָס איר לידער־אַלבאָם איז דערשינען אין 1987, און שפּעטער געווען איבערגעזעצט אויף ייִדיש. דער איבערזעצער פֿון די לידער אונטער דעם זעלבן נאָמען „ציגײַנער־לידער‟ (2010) איז געווען דעמאָלט דער יונגער טאַלאַנטירטער אַקטיאָר פֿון „ייִדישפּיל‟ — יוני אילת, וואָס האָט שפּעטער אויפֿגעפֿירט די פֿאָרשטעלונג און שפּילט אין איר.

יוני דערמאָנט זיך, אַז נאָכן אויסהערן צום ערשטן מאָל די לידער פֿון אַרזיס אַלבאָם, האָט זיך אים פֿאַרגלוסט זיי איבערצוזעצן אין ייִדיש. ער האַלט, אַז ייִדיש קלינגט גוט מיט די קלאַנגען פֿון ציגײַנערישער מוזיק, „ווײַל ייִדיש איז אויך אַ שפּראַך אָן אַ היים און אָן אַ לאַנד‟. צו דער אַרבעט איבער דעם ייִדישן טעקסט זײַנען צוגעצויגן געוואָרן באַקאַנטע ייִדישיסטן — מרים טרין, אליעזר ניבאָרסקי און אַבֿישי פֿיש.

ווי אַזוי זשע האָט אויף דער פֿאָרשטעלונג רעאַגירט דער עולם אין זאַל? זי איז געווען אַנטצינקט, און נאָך יעדן ליד אַפּלאָדירט, שטייענדיק. און טאַקע — זייער אַ טעמפּעראַמענטפֿולע מוזיק, באַגלייט פֿון דעם קליינעם מוזיקאַלישן אַנסאַמבל, אין שפּיץ מיטן פּיאַניסט, אַקאָרדעאָניסט און קלאַרנעטיסט ליאור רונן.

און דאָך האָט מיך נישט פֿאַרלאָזט דאָס געפֿיל, אַז כ’האָב עפּעס אַזוינס שוין אַמאָל געזען — אין מאָסקווער ציגײַנער־טעאַטער „ראָמען‟; אַז כ’געפֿין זיך נישט אויף „מײַן חתונה‟. שוין זשע האָט „ייִדישפּיל‟ אויסגעשעפּט אַלע ייִדישע טעמעס און עס בלײַבט אים נאָר צו „שווימען צום פֿרעמדן ברעג‟? צוריק גערעדט, אפֿשר איז עס אויך אַ מין „חנדל‟, כּדי צוציִען מער צושויער? אויב אַזוי, ווער נאָך, אויב נישט דער טעאַטער „ייִדישפּיל‟, וועט זיך ווענדן צום עכטן אָריגינעלן ייִדישן רעפּערטואַר און ווײַזן די שיינקייט און רײַכקייט פֿון דער ייִדישער נשמה?