אַ פֿײַנע שלום־עליכם קאָנפֿערענץ, נאָר צו ווייניק ייִדיש

Superb Sholem Aleichem Confab But Where's the Yiddish?

די באַטײליקטע אין דער קאָנפֿערענץ
לידר סטודיו לצילום, דעת המקום
די באַטײליקטע אין דער קאָנפֿערענץ

פֿון איציק בלימאַן

Published May 22, 2016, issue of May 27, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

די קאָנפֿערענץ האָבן ספּאָנסירט טאַקע אַ סך אינסטיטוציעס — דער העברעיִשער אוניװערסיטעט אין ירושלים, דער תּל־אָבֿיבֿער אוניװערסיטעט, בית־שלום־עליכם, די נאַציאָנאַלע ביבליאָטעק אין ירושלים און „דעת־המקום“, דער צענטער פֿאַר דער פֿאָרשונג פֿון ערטער און קולטורן בײַ ייִדן — אָבער איך האָב זיך נישט געהאַט פֿאָרגעשטעלט, אַז קײן אײנע פֿון זײ װאָלט געפֿאָדערט אַז די רעפֿעראַטן זאָלן פֿאָרקומען נאָר אױף העברעיִש אָדער ענגליש. איך האָב חלילה נישט דערמאָנט דעם דוחק אין ייִדיש־שפּראַכיקע רעדעס װי אַ באַשולדיקונג קעגן די אָרגאַניזאַטאָרן. די רעדנערס האָבן מסתּמא געװאָלט פֿאָרשטעלן זײערע פֿאָרשונגען אױף די שפּראַכן װאָס זענען זײ נאַטירלעך.

איך האַלט אָבער אַז אַזאַ חשובֿע קאָנפֿערענץ איז אַ פּאַסיקע — אױב נישט די פּאַסיקסטע — געלעגנהײט צו באַװײַזן, אַז ייִדיש קען נאָך דינען װי אַ קאָמוניקיר־מיטל אין דער אַקאַדעמיע. דאָס זאָג איך נישט (נאָר) צוליב מײַנע אײגענע אידעאָלאָגיעס לגבי דעם מעמד פֿון ייִדיש אַקעגן די אַנדערע שפּראַכן, נאָר דװקא צוליב פּראַקטישע סיבות. ערשטנס האָבן די יונגע ייִדיש־סטודענטן, װאָס באַמיִען זיך יאָרן לאַנג כּדי זיך אױסצולערנען די שפּראַך, זײער װײניק געלעגנהײטן צו רעדן אױף ייִדיש אין אַ פּראָפֿעסיאָנעלן קאָנטעקסט. איך װײס פֿון דער אײגענער דערפֿאַרונג אַז אָן אַזאַ פּראַקטיק װאָלט מײַן ייִדיש הײַנט געװען אַ סך שװאַכער. צװײטנס האָבן אַ סך פֿון די באַטײליקטע אין דער קאָנפֿערענץ אַלײן מודה געװען, אַז זײ האָבן געמוזט לײענען שלום־עליכמס װערק אין דער העברעיִשער אָדער ענגלישער איבערזעצונג. איך װעל נישט לײקענען אַז מע קען הײַנט געפֿינען גאָר פֿײַנע, געראָטענע איבערזעצונגען פֿון שלום־עליכמס װערק אױף די און אַנדערע װעלטשפּראַכן, אָבער איך האַלט אַז די מומחים װאָס רעדן אױף אַקאַדעמישע קאָנפֿערענצן דאַרפֿן זיך פֿאַרנעמען מיטן אָריגינאַל אױך.

פֿאַר װאָס האַלט איך אַזױ? נישט נאָר װײַל איך בין בטבֿע אַ פּוריסט. אַז מע דאַרף זיך פֿאַרלאָזן אױף איבערזעצונגען װערן זײער באַגרענעצט די פֿראַגעס װאָס מע קען שטעלן. װי אַזױ איז שלום־עליכמס ייִדיש אַנדערש פֿון דער שפּראַך פֿון זײַנע ליטעראַרישע בני־דור? װי אַזױ בײַט זיך די שפּראַך פֿון שלום־עליכמס כּתרילעװקער טיפּן נאָך דעם װי זײ אימיגרירן קײן אַמעריקע? עטלעכע פֿאָרשערס האָבן אַרומגערעדט די איבערזעצונגען און באַאַרבעטונגען פֿון שלום־עליכמס װערק אין אַנדערע שפּראַכן און מעדיומס (טעאַטער, פֿילם), אָבער װײניק פֿאָרשערס האָבן זיך פֿאַרנומען מיט שלום־עליכמס שפּראַך גופֿא, װאָס איז בכלל נישט מעגלעך דורך איבערזעצונג. און אַז שלום־עליכמס אָריגינאַל איז דעם פֿאָרשער נישט צוטריטלעך, קען גרינג געמאָלט זײַן, אַז אין דער ביבליאָגראַפֿיע װעט מען פֿאַרקוקן סײַ שלום־עליכמס זעלטענערע (נאָך נישט איבערגעזעצטע) װערק, סײַ די עסײען און אַנאַליזן װאָס דורות ליטעראַטור־קריטיקערס האָבן אָנגעשריבן און אַרױסגעגעבן אױף ייִדיש. און אַז מע לײענט נישט די קריטיק אױף ייִדיש, איז שױן אָפּגערעדט, אַז ייִדיש װעט נישט פֿיגורירן צװישן די שפּראַכן, אױף װעלכע מע שרײַבט נײַע קריטיק.

איך װאָלט געװען אַ בעלן צו הערן װעגן דער ראָלע פֿון די פֿאַרשידענע שפּראַכן אױף די אַנדערע אונטערנעמונגען, װאָס קומען הײַנט פֿאָר אין שײַכות מיט שלום־עליכמס יאָרצײַט. איך שטעל זיך פֿאָר אַז אױף דער קאָנפֿערענץ, װאָס װערט אָרגאַניזירט סוף יוני אין קיִעװ, װעט רוסיש — װי באַװוּסט, די מוטערשפּראַך פֿון שלום־עליכמס קינדער — שפּילן אַ סך אַ גרעסערע ראָלע װי אױף דער ירושלימער/תּל־אָבֿיבֿער קאָנפֿערענץ, װוּ נישט קײן אײן רעדע איז געװען אױף רוסיש. סע װילט זיך האָפֿן, אַז ביז װינטער 2017 — ד״ה, דעם הונדערטסטן יאָרצײַט פֿונעם „זײדן“ פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור, מענדעלע מוכר־ספֿרים — װעט ייִדיש שפּילן אַ גרעסערע ראָלע.