אַ האַקנקרייץ אין „סאָבוויי‟

A Swastika on the Subway


פֿון דזשאָרדין קוציק

Published June 02, 2016, issue of June 25, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

איך זע ווי איך בין צען יאָר אַלט און איך פֿרעג בײַ אַ פֿרוי אין אַ דעלי אין פֿלאָרידע, צי זי האָט אייניקלעך און זי טוט אַ זיפֿץ און זאָגט: „צוויי טעכטער האָב איך אַמאָל געהאַט, אָבער מע האָט זיי דערשאָסן פֿאַר מײַנע אויגן און מער קיין קינדער האָב איך קיינמאָל ניט געהאַט‟.

איך זע ווי איך בין צוועלף יאָר אַלט און איך זיץ לעבן מײַן ברודערס באָבע און זי ווײַזט מיר די פּאָרטרעטן פֿון דרײַ דורות קרובֿים — טאַטע־מאַמע, ברידער און שוועסטער, פּלימעניקעס און פּלימעניצעס — וואָס זענען פֿאַרגאַזט געוואָרן אין אוישוויץ.

איך זע ווי איך בין דרײַצן יאָר אַלט אויף אַ פּורים־שׁימחה אין אַ שיל. איך בין אין אַ וואַש־צימער ווען עס קומט אַרײַן אַ ייִד, וואָס קען קוים גיין אויף די פֿיס. נאָך דעם וואָס ער לאָזט אַראָפּ דעם קלאָזעט הער איך ווי ער פֿאַלט אַראָפּ אויף דער פּאָדלאָגע. ווען איך גיי אַרײַן צו אים און העלף אים אויפֿצושטיין און אַרויפֿצוציִען די גאַטקעס און הויזן זע איך, אַז ער האָט ניט קיין פּעניס. „אין די לאַגערן‟, זאָגט ער ווי אַ דערקלערונג. „ווען איך בין געווען אַ ביסל עלטער פֿון דיר‟.

פּלוצלינג טרייסלט זיך די באַן און איך קום צו זיך. אפֿשר ניט אין גאַנצן צו זיך, ווײַל ס׳האָט מיך אַרומגעכאַפּט אַזאַ כּעס, וואָס איך האָב שוין ניט געפֿילט זינט איך בין אַ קליין קינד. ס׳גלוסט זיך מיר עפּעס צעשמעטערן. אַ פּאָר מענטשן גייען אַרויס פֿון דער באַן אין „טײַמס־סקווער‟, און איך קוק אויף די מענער, וואָס בלײַבן אין וואַגאָן, זוכנדיק דעם זשעטאָן־טרעגער. איך ווייס, אַז איך וועל מסתּמא זיך וואַרפֿן אויף יענעם, וואָס טראָגט דעם האַקנקרייץ, אָבער איך ווייס ניט, צי איך וועל סתּם שרײַען אויף אים, צי אַראָפּרײַסן דעם זשעטאָן און אים צעשמעטערן, צי גאָר שלאָגן דעם מענטש איבערן קאָפּ און אַרײַנשטופּן דעם זשעטאָן צווישן זײַנע ציין אַרײַן.

איך שטעל זיך אָפּ און פֿאַרמאַך די אויגן אויף אַ רגע אויס מורא, וואָס וועט זײַן, אויב איך זע טאַקע דעם מענטש מיטן האַקנקרייץ. נאָך דעם, וואָס איך באַרויִק זיך אַ ביסל און איך בין זיכער, אַז איך גיי קיינעם ניט פֿיזיש אָנפֿאַלן, פֿרעג איך מײַן חבֿרטע וווּ עס געפֿינט זיך דער מענטש.

„שוין אַרויסגעגאַנגען פֿון וואַגאָן‟, האָט זי געזאָגט.

און מיט דעם הייב איך שוין ווידער אָן צו טראַכטן, וואָס איך וועל טאָן טאָמער זע איך נאָך אַ מענטש, וואָס טראָגט אַזאַ זשעטאָן. ווײַל אין דער תּקופֿה פֿון דאָנאַלד טראָמפּ, ווען כּלערליי ראַסיסטן, איסלאַמאָפֿאָבן, אַנטיסעמיטן און אַנדערע בייזע פּאַרשוינען האָבן שוין מער ניט קיין מורא אויסצודריקן זייער שׂינאה קעגן אַנדערע, וועלן מיר זיכער זען נאָך אַזעלכע העזהדיקע אַקטן, אַפֿילו דאָ אין ניו־יאָרק, וווּ עס וווינען הונדערטער טויזנטער ייִדן פֿון דער שארית־הפּליטה, זייערע קינדער און אייניקלעך.

איך קען, פֿאַרשטייט זיך, ניט וויסן, צי דער מענטש מיטן נאַצי־זשעטאָן אין „סאָבוויי‟ איז דווקא אינספּירירט געוואָרן פֿון דאָנאַלד טראָמפּ. איך הער אָבער זייער אָפֿט פֿון חבֿרים אין פֿילאַדעלפֿיע, וואָס זעען קאָנפֿעדעראַטע פֿאָנען — אַ זאַך, וואָס זיי האָבן קיינמאָל אין זייער לעבן פֿריִער ניט געזען אין זייער היימשטאָט. איך הער וועגן פֿאַלן, וווּ מענטשן שעלטן אויף אַפֿריקאַנער־אַמעריקאַנער פֿאַרבײַגייער מיט ווערטער, וואָס מע האָט דורות־לאַנג ניט געהערט אין דער עפֿנטלעכקייט. ס׳איז קלאָר, אַז עפּעס אַ מיאוסע פּרי שפּראָצט זיך פֿון אונטערן אייבערפֿלאַך פֿון דער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט.

דערווײַל ווייס איך נאָך אַלץ ניט, וואָס איך וועל זאָגן דעם קומענדיקן מענטש, וואָס טראָגט אַ האַקנקרייץ.