אַ האַקנקרייץ אין „סאָבוויי‟

A Swastika on the Subway


פֿון דזשאָרדין קוציק

Published June 02, 2016, issue of June 25, 2016.

לעצטנס בין איך געפֿאָרן מיט דער צוויי־באַן פֿון מײַן דירה אויפֿן „אָפּער־וועסט־סײַד‟ ביז דער געגנט אַרום „וואָל־סטריט‟, וווּ עס געפֿינט זיך דער „פֿאָרווערטס‟־ביוראָ. געפֿאָרן בין איך צוזאַמען מיט מײַן חבֿרטע, עפּעס וואָס איז בײַ אונדז אַַ שטענדיקער ריטואַל יעדן אינדערפֿרי במשך פֿון דער וואָך.

אין דעם שיינעם פֿרימאָרגן איז זי מיט אַ מאָל בלאַס געוואָרן און האָט מיר עפּעס אין גיכן אַרײַנגעשושקעט אין אויער, וואָס איך האָב ניט געהערט. צי האָט עמעצער נאָר וואָס זיך צוגעשעפּעט צו איר? איך האָב גאָרניט ניט געזען אָבער דער וואַגאָן איז אַזוי אָנגעפּאַקט, אַז ס׳וואָלט געווען מעגלעך צו פֿאַרזען אַזאַ מיאוסן אויספֿיר. צי האַלט עמעצער אין ברעכן אָדער זיך אײַנשפּריצן מיט העראָיִן? צי טראָגט עמעצער אַ פּיסטויל אָדער סטראַשעט אַנדערע מיט אַ מעסער? אַזעלכע זאַכן זעט מען אַ מאָל אויף דער ניו־יאָרקער אונטערבאַן (כאָטש אַ סך זעלטענער ווי מיט 30 יאָר צוריק).

„וואָס איז?‟ האָב איך געפֿרעגט.

„זעסט ניט דעם האַקנקרייץ?‟, האָט זי מיר געפֿרעגט אַ נערוועזע.

„וואָסער האַקנקרייץ?‟ האָב איך געפֿרעגט. איך האָב געקוקט אויבן אויף די רעקלאַמע־שילדן און פּלאַקאַטן, מיינענדיק, אַז עס גייט די רייד וועגן עפּעס אַן אומגעלומפּערטער פּירסום־קאַמפּאַניע, אַזוי ווי פֿאַראַיאָרן אויף די ניו־יאָרקער באַנען, ווען אַ געוויסע רעקלאַמע מיט אַ נאַציסטישן עמבלעם האָט געפּרוּווט איבערצײַגן מענטשן צו קוקן אויף אַ נײַער טעלעוויזיע־סעריע.

„ניט דאָרטן‟, האָט זי געזאָגט, זעענדיק ווי איך קוק אַרויף. „אויפֿן זשעטאָן, וואָס עס טראָגט יענער מענטש‟.

איך גיב אַ קוק אויף די מענטשן לעבן אונדז און ס׳ווערט מיר פֿינצטער פֿאַר די אויגן. מיט אַַ מאָל קען איך ניט זען וואָס פֿאַר אַ העמדער די פּאַסאַזשירן פֿאַר מיר טראָגן; שוין אָפּגערעדט פֿון דעם, צי זיי טראָגן אַ זשעטאָן. אַנשטאָט די מענטשן אין וואַגאָן קומען מיר פֿאַר די אויגן זכרונות פֿון באַקאַנטע, וואָס האָבן דורכגעמאַכט דעם נאַצישן גיהנום.

ס׳דאַכט זיך מיר ווי איך בין ווידער זעקס יאָר אַלט און דערוויס זיך, אַז מײַן ברודערס באָבע איז געווען אין בערגן־בעלזן. איך זע אירע אויגן ווען איך פֿרעג זי, צי זי האָט געקענט אַנאַ פֿראַנק —.

איך דערמאָן זיך ווי איך האָב צו נײַן יאָר געזונגען שמערקע קאַטשערגינסקיס „יונגט־הימען‟ אויף אַ חורבן־הזכּרה, און עס האָט אַוועקגעחלשט אין דער ערשטער ריי אַ פֿרוי, וואָס האָט איבערגעלעבט די ווילנער געטאָ.