„די לעצטע אייראָפּעער‟

"The Last Europeans"


פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published November 06, 2016, issue of November 23, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער יונגער דור אימיגראַנטן גײט כּסדר אַריבער אױף דער שפּראַך פֿון זײער נײַער הײם: עבֿרית, ענגליש אָדער דײַטשיש. און דװקא אױף די צװײ „גױיִשע‟ שפּראַכן בלײַבט די רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטישע טעמאַטיק פּאָפּולער שױן כּמעט צװאַנציק יאָר. אָבער דער העברעיִשער לײענער האָט דערצו אַ קנאַפּן אַפּעטיט. מיט װאָס זשע נעמט די רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטישע ליטעראַטור אױס בײַ דעם אַמעריקאַנער און דײַטשישן לײענער? אָדם קירש האַלט, אַז אין אַמעריקע האָט דער דאָזיקער אינטערעס צו טאָן מיט דער אַקטואַליזאַציע פֿון דער טעמע פֿון אימיגראַציע, װאָס איז געװאָרן נאָך בולטער בעת דער הײַ־יאָריקער װאַלן–קאַמפּאַניע. אַן ענלעכע סיבה שפּילט מסתּמא אַ היפּשע ראָלע אין דײַטשלאַנד אױך. אין בײדע לענדער לאָזן זיך רוסישע ייִדן אױסמאָלן װי „גוטע‟ און „װײַסע‟ אימיגראַנטן להיפּוך צו די „שלעכטע‟ און „שװאַרצע‟ מעקסיקאַנער אָדער אַראַבער. רוסישע ייִדן זײַנען געקומען מיט אַ באַגער צו אינטעגרירן זיך אין דער געזעלשאַפֿט, און האָבן דרך־ארץ פֿאַר „מערבֿדיקע װערטן‟.

קאַטיאַ פּעטראָװסקאַיאַ, די מחברין פֿון אַ דערפֿאָלגרײַכן דײַטשישן ראָמאַן־מעמואַר װעגן איר קיִעװער משפּחה, האָט דאָס פֿאָרמולירט קורץ און שאַרף: „מיר זײַנען די לעצטע אײראָפּײער‟. איר ראָמאַן „אפֿשר אסתּר‟ האָט אַ הילכיקע הצלחה אין דײַטשלאַנד און האָט באַקומען די בכּבֿודיקע „אינגעבאָרג־באַכמאַן־פּרעמיע‟. די דאָזיקע לעקטור גיט אַ גלעט דעם אַלטן דײַטשישן שולד־געפֿיל פֿאַרן חורבן. ניט געקוקט אױף אַלע אַמאָליקע רציחות, האָבן דאָך די אינטעליגענטע יונגע רוסישע ייִדן האָלט די דײַטשישע שפּראַך און קולטור, און פֿילן זיך הײמיש אינעם הײַנטיקן דײַטשלאַנד. סוף־כּל־סוף האָט די רוסיש־ייִדישע אימיגראַציע באַרײַכערט די דײַטשישע קולטור.

אין אַמעריקע לײענט מען די רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטישע ליטעראַטור אַנדערש. דאָ דערמאָנט זי אָן די אַלטע גוטע צײַטן, װען ייִדישע אימיגראַנטן זײַנען נאָך געװען פֿאַרטאָן אין דער פֿאַרװײַלונג־אינדוסטריע. די רעצענזיע פֿון יעלענאַ אַכטיאָרסקאַיאַס ראָמאַן „בהלה אין אַ װאַליזע‟ אינעם מאָדע־זשורנאַל Vogue שטעלט אַ פֿראַגע: „צי דאַרף מען האָבן נאָך אַ באָרשט–שמעקנדיקן ראָמאַן מיט אַ לײַכטן סיפּור־המעשׂה װעגן גלאָבאַליזאַציע?‟ דער ענטפֿער איז „יאָ‟: דער דאָזיקער ראָמאַן לאָזט אונדז „פֿאַרשטײן די אַבסורדישקײט און אַמביװאַלענץ פֿון ניט–געהערן אין ערגעץ, די רײַצנדיקע הבֿטחה פֿונעם נײַעם אָרט געמישט מיטן בענקעניש נאָך דער אַלטער הײם, װאָס עקזיסטירט בלױז אין זיכּרון‟.

די רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטישע שרײַבער ברענגען ניט קײן חידושים אין דער אַמעריקאַנער ליטעראַטור. מען האָט זײ ליב דװקא פֿאַר דעם, װאָס זײ שפּילן זיך געניט מיט באַקאַנטע טעמעס און הײמישע עמאָציעס. זײערע װערק לאָזן די אַמעריקאַנער לײענער װידער איבערלעבן די אימיגראַנטישע דערפֿאַרונג פֿון זײערע באָבעס און זײדעס, זײ ברענגען צוריק דעם ריח פֿון באָרשט אָבער ניט קײן געשטאַנק פֿונעם טענעמענט־הײַזער.