פּרשת וישלח, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Vayishlach, 5777

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published December 14, 2016, issue of December 28, 2016.

אויפֿן וועג אַהיים, נאָכן אַנטלויפֿן פֿון לבֿן מיט זײַן משפּחה, האָט יעקבֿ מורא געהאַט, אַז זײַן ברודער עשׂו איז נאָך אַלץ ברוגז אויף אים. יעקבֿ האָט אַרויסגעשיקט מלאָכים, וועלכע האָבן זיך אומגעקערט און איבערגעגעבן, אַז עשׂו, זײַענדיק נאָך אַלץ אין כּעס, גייט אים אַנטקעגן מיט אַ גאַנצער אַרמיי. יעקבֿ האָט תּפֿילה געטאָן און צוגעגרייט עטלעכע קאַראַוואַנען מתּנות, כּדי צו באַרויִקן דעם ברודער. אינעם ערגסטן פֿאַל איז יעקבֿ געווען גרייט צו אַ מעגלעכער מלחמה.

ס׳איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז דער סאַטמאַרער רבי, יואל טייטלבוים, דערקלערט אויפֿן סמך פֿונעם רבמ״ן, אַז יעקבֿ אָבֿינו האָט נישט געוואָלט זיך קריגן מיט עשׂו. ער האָט זיך אָבער צוגעגרייט צו באַשיצן זײַן משפּחה און אַנטלויפֿן פֿון אַ מעגלעכער קאָנפֿליקט־סיטואַציע. אַזוי צי אַזוי, האָבן זײַנע מתּנות אײַנגעשטילט עשׂוס כּעס.

בײַנאַכט, איידער די ברידער האָבן זיך באַגעגנט און שלום געמאַכט צווישן זיך, האָט זיך צו יעקבֿן באַוויזן אַ מלאך און זיך אָנגעהויבן מיט אים שלאָגן. יעקבֿ האָט געוווּנען און באַקומען פֿאַר דעם זײַן צווייטן נאָמען, ישׂראל. „כּי שׂרית עם אלקים ועם אנשים ותּוכל‟, דערקלערט אונדז די הייליקע תּורה, ווײַל ער האָט געוווּנען אין אַ קריג סײַ מיט מענטשן, סײַ — בוכשטעבלעך — מיטן באַשעפֿער אַליין.

פֿרעגט זיך אַ קשיא. ווי געזאָגט, האָט יעקבֿ נישט געוואָלט זיך פֿיזיש קריגן מיט זײַן ברודער. דאָס שלום מאַכן דורכן צושיקן אַ גאַנצן קאַראַוואַן טײַערע מתּנות קלינגט נישט ווי אַ גרויסער נצחון. להיפּוך, ווען עס גייט אַ רייד וועגן אַ מחלוקת מיט אַ מלאך, וואָלט מען געקאָנט זיך פֿאָרשטעלן, אַז דער בעסטער אופֿן צו געווינען זענען דורך תּפֿילה און אַנדערע ריין־גײַסטיקע עבֿודות. דערצו, קלינגט זייער מאָדנע יעקבֿס נײַער נאָמען, וואָס אינעם בוכשטעבלעכן זין לויבט זײַן נצחון איבערן אייבערשטן אַליין. אַ צדיק מוז דאָך פֿאָלגן דעם אייבערשטן, און נישט, חלילה, קריגן זיך מיט אים.

די קלאַסישע מפֿרשים דערקלערן, אַז דער מלאך איז געווען, אין דער אמתן, דער בייזער „סמך־מם‟, דער שׂר פֿון עשׂו און דער מעטאַפֿיזישער מלך פֿון דער סיטרא־אַחרא. יעקבֿ האָט זיך געקריגט נישט מיט אַ הייליקן מלאך, נאָר מיטן טײַוול. הגם אַזאַ אינטערפּרעטאַציע לייגט זיך אויפֿן שׂכל, זענען די מקובלים, אין אַ געוויסן זין, אויך מסכּים מיטן בוכשטעבלעכן טײַטש פֿונעם פּסוק. פֿאַרשיידענע נעמען פֿונעם רבונו־של־עולם רעפּרעזענטירן פֿאַרשיידענע מדרגות און השׂגות פֿון געטלעכקייט. דער שם „אלוקים‟ רעפּרעזענטירט די געטלעכע אַנטפּלעקונג אין די נאַטירלעכע גשמיותדיקע כּוחות. בעת זײַן געראַנגל מיט עשׂוס בייזן מלאך, האָט יעקבֿ גובֿר געווען די דאָזיקע מדרגה און משׂיג געווען די העכערע איבערנאַטירלעכע מדרגה פֿונעם הייליקן שם „הויה‟.

עס באַקומט זיך, אַז ביידע פּירושים זענען גערעכט. כּדי מנצח זײַן דעם יצר־הרע, זײַן אייגענעם „סמך־מם‟, מוז מען פּטור ווערן פֿון פֿעלערדיקע און באַגרענעצטע גײַסטיקע השׂגות. די חסידישע דענקער באַמערקן, אַז אַפֿילו דער אַטעיִסטישער אַנטי־רעליגיעזער קאַמף שטאַמט צומאָל פֿון אַ הייליקער כּוונה, אָבער ווערט אויסגעדריקט אויף אַ קרומען אופֿן. אַן אַטעיִסט קעמפֿט קעגן פֿאַלשע געטער, אָבער שטעלט זיך אָפּ אויפֿן האַלבן וועג און קומט נישט צום אמתן גאָט.