(די 2 טע זײַט פֿון 2)
מיר דאַכט זיך, אַז עפּעס ענלעכס איז פֿאָרגעקומען אין ייִדיש. אין ייִדיש איז פֿאַראַן אַ װערב „מאַכן“, װאָס צװישן זײַנע אָפֿטסטע פֿונקציעס קען ער דינען װי אַ ציטירװערב. די קלאַסישע ייִדישע ליטעראַטור איז דאָך פֿול מיט בײַשפּילן דערפֿון. אָט איז אַ קורצער דיאַלאָג פֿון שלום־עליכמען („אַלט־נײַ כּתרילעװקע“):
„פֿעטער! איר זײַט שױן אַ געדאַװנטער?“ — מאַכט צו מיר עמעצער און שטעקט אַרײַן אַ קאָפּ אין דער טיר.
„װאָס גײט דאָס אײַך אָן?“ — פֿרעג איך אים.
„איך האָב צו אײַך אַ בקשה“. — מאַכט ער.
„װער זײַט איר?“ — פֿרעג איך אים.
„אַ ייִד“ — מאַכט ער — „אַ פֿרעמדער, נישט קײן היגער…“
פֿון י.־ל. פּרצעס „פֿאָלקסטימלעכע געשיכטן“:
„רבי“ — מאַכט ער — „עס איז אמת… אמת… אַ רגע, נאָר אַ רגע…“
דער ערשטער אַנעקדאָט פֿון עמנואל אָלשוואַנגערס ביכל װיצן „רױטע פּאָמעראַנצן“ ענדיקט זיך מיט אַ ציטאַט, װאָס װערט אַרײַנגעפֿירט מיט דעם װערב „מאַכן“:
„אַז מע דערצײלט אַ מעשׂה אַ פּױער, לאַכט ער דרײַ מאָל… אַ ייִד, אַז מע דערצײלט אים אַ מעשׂה, מאַכט ער: ‘װײס איך װאָס! אַלטע מעשׂיות!’ און ער קען די מעשׂה בעסער דערצײלן.
װײַזט אױס, אַז דער ציטירװערב „מאַכן“ איז פֿאַראַן אין אַלע דרײַ הױפּט־דיאַלעקטן. אָבער לױט מײַן אײגענעם שפּראַך־חוש איז „מאַכן“ היפּשלעך אַרױסגעגאַנגען פֿון דער מאָדע, בפֿרט בײַ די אַמעריקאַנער ייִדישיסטן (מכּל־שכּן בײַ די אױסגעשולטע). איך װײס נישט צי דאָס איז אַ סימן אַז די שפּראַך נעבעך װערט מאָגערער אין אױסדרוק — ד״ה, אַז מע ניצט הײַנט „זאָגן“ אין אַלע קאָנטעקסטן װען מע פֿלעג אױך ניצן „מאַכן“, „דערלאַנגען“ אאַז״װ. ס׳קען אױך געמאָלט זײַן, אַז ס’זענען אױפֿגעקומען נײַע װאַריאַנטן, װאָס מיר האָבן פּשוט נאָך נישט באַמערקט און פֿאַרצײכנט — פּונקט װי ס׳איז אױפֿגעקומען דאָס ענגלישע „be like“, און ערשט מיט עטלעכע יאָרצענדליק שפּעטער האָט מען דאָס אױסגעפֿאָרשט.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.