קען מען איבערזעצן דעם ציטירווערב „לײַק‟ אויף ייִדיש?

Can the Quotative Verb "Like" Be Translated Into Yiddish?

Yehuda Blum

פֿון איציק בלימאַן

Published December 22, 2016, issue of December 28, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

מיר דאַכט זיך, אַז עפּעס ענלעכס איז פֿאָרגעקומען אין ייִדיש. אין ייִדיש איז פֿאַראַן אַ װערב „מאַכן“, װאָס צװישן זײַנע אָפֿטסטע פֿונקציעס קען ער דינען װי אַ ציטירװערב. די קלאַסישע ייִדישע ליטעראַטור איז דאָך פֿול מיט בײַשפּילן דערפֿון. אָט איז אַ קורצער דיאַלאָג פֿון שלום־עליכמען („אַלט־נײַ כּתרילעװקע“):

„פֿעטער! איר זײַט שױן אַ געדאַװנטער?“ — מאַכט צו מיר עמעצער און שטעקט אַרײַן אַ קאָפּ אין דער טיר.

„װאָס גײט דאָס אײַך אָן?“ — פֿרעג איך אים.

„איך האָב צו אײַך אַ בקשה“. — מאַכט ער.

„װער זײַט איר?“ — פֿרעג איך אים.

„אַ ייִד“ — מאַכט ער — „אַ פֿרעמדער, נישט קײן היגער…“

פֿון י.־ל. פּרצעס „פֿאָלקסטימלעכע געשיכטן“:

„רבי“ — מאַכט ער — „עס איז אמת… אמת… אַ רגע, נאָר אַ רגע…“

דער ערשטער אַנעקדאָט פֿון עמנואל אָלשוואַנגערס ביכל װיצן „רױטע פּאָמעראַנצן“ ענדיקט זיך מיט אַ ציטאַט, װאָס װערט אַרײַנגעפֿירט מיט דעם װערב „מאַכן“:

„אַז מע דערצײלט אַ מעשׂה אַ פּױער, לאַכט ער דרײַ מאָל… אַ ייִד, אַז מע דערצײלט אים אַ מעשׂה, מאַכט ער: ‘װײס איך װאָס! אַלטע מעשׂיות!’ און ער קען די מעשׂה בעסער דערצײלן.

װײַזט אױס, אַז דער ציטירװערב „מאַכן“ איז פֿאַראַן אין אַלע דרײַ הױפּט־דיאַלעקטן. אָבער לױט מײַן אײגענעם שפּראַך־חוש איז „מאַכן“ היפּשלעך אַרױסגעגאַנגען פֿון דער מאָדע, בפֿרט בײַ די אַמעריקאַנער ייִדישיסטן (מכּל־שכּן בײַ די אױסגעשולטע). איך װײס נישט צי דאָס איז אַ סימן אַז די שפּראַך נעבעך װערט מאָגערער אין אױסדרוק — ד״ה, אַז מע ניצט הײַנט „זאָגן“ אין אַלע קאָנטעקסטן װען מע פֿלעג אױך ניצן „מאַכן“, „דערלאַנגען“ אאַז״װ. ס׳קען אױך געמאָלט זײַן, אַז ס’זענען אױפֿגעקומען נײַע װאַריאַנטן, װאָס מיר האָבן פּשוט נאָך נישט באַמערקט און פֿאַרצײכנט — פּונקט װי ס׳איז אױפֿגעקומען דאָס ענגלישע „be like“, און ערשט מיט עטלעכע יאָרצענדליק שפּעטער האָט מען דאָס אױסגעפֿאָרשט.