דאָס שווערע לעבן פֿונעם פּאָעט יוסף ראָלניק

The Hard Life of Yiddish Poet Joseph Rolnik

דזשעראָל (שיִע) מאַרקוס
דזשעראָל (שיִע) מאַרקוס

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published January 13, 2017, issue of January 27, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

מאַרקוס’ אַרײַנפֿיר צום באַנד גיט צו פֿאַרשטיין ווי צוגעבונדן ראָלניק איז געווען צו זײַנע יונגע יאָרן אין דאָרף. זיי האָבן אינספּירירט זײַן שאַפֿערישקייט אַ גאַנץ לעבן, אָבער דאָס מיינט נישט, אַז זײַן פּאָעזיע האָט זיך נישט אַנטוויקלט בעת די יאָרן, און מאַרקוס האָט געלייענט די קריטיק פֿון יענע יאָרן און פֿלעכט זי אַרײַן אין זײַנע באַמערקונגען. ראָלניקס פּאָעזיע האָט געמאַכט אַ רושם מיט איר לירישקייט, וואָס אַלע קריטיקער האָבן באַמערקט פֿון די ערשטע יאָרן ביז די לעצטע. אָבער וואָס בלײַבט אין זכּרון פֿון די לייענער פֿון דעם בוך With Rake in Hand זענען די סצענעס פֿונעם דאָרף, פֿון די קריגערײַען מיט זײַן משפּחה, און זײַן מוטשען זיך אין אַמעריקע. די ערשטע לידער האָט ער געשריבן אויף העברעיִש, דערנאָך אויף רוסיש און ערשט נאָך דעם אויף ייִדיש. ווי אַ סך שרײַבער פֿון זײַן דור האָט אַ בריוול פֿון י. ל. פּרץ אים געמוטיקט ווײַטער צו שאַפֿן אויף ייִדיש.

אויך די בילדער פֿון דער ליטעראַרישער וועלט אין ניו־יאָרק האָבן טויזנט טעמען: ווי מע פֿלעג זיך טרעפֿן אין רעסטאָראַן אויף איסט־בראָדוויי; ווי מע פֿלעג פֿירלייענען לידער איינער פֿאַרן אַנדערן, און ווען און וווּ די מוזע האָט אים געכאַפּט צו שאַפֿן אַ ליד — אַ מאָל אונטער דער „על‟־באַן, אַמאָל אינעם גערודער פֿון אַ רעסטאָראַן.

כאָטש בטבֿע אַ שטילער און אײַנגעהאַלטענער, האָט ראָלניק אויסגעדריקט אין די לידער זײַן ליבשאַפֿט צו מענטשן, צו געזעלשאַפֿט און צום לעבן בכלל. כּדאַי דערפֿאַר טאַקע צו פֿאַרענדיקן דעם אַרטיקל מיט עטלעכע סטראָפֿעס פֿון זײַן ליד, „איך גיי אַרויס אַנטקעגן‟:

אַז מײַן חבֿר קלאַפּט אָן אין מײַן הויז,
גיי איך אים אַנטקעגן אַרויס.
איך עפֿן פֿאַנאַנדער ברייט די טיר
און זאָג: ביסט אַ גרויסער גאַסט בײַ מיר.

איך זעץ אים אַוועק אויפֿן שענסטן אָרט,
און ליבשאַפֿט, וואָס איך האָב אפֿשר געשפּאָרט
בײַ זיך אין האַרצן פֿון טאָג אויף טאָג,
לייג אים אים אָן אַ פֿולע וואָג.

־־־־־

און ווען ער זעגנט זיך אָפּ מיט מיר,
באַגלייט איך אים צו זײַן סאַמע טיר,
און טראַכט: „ווי לאַנג נאָך איז מיר באַשערט
הערן אים רעדן און פֿון אים ווערן געהערט?”

בקיצור, ווער סע וויל אויסגעפֿינען מער וועגן דעם טאָג־טעכלעכן לעבן פֿון די ניו־יאָרקער ייִדישע פּאָעטן בײַם אָנהייב 20סטן יאָרהונדערט — סײַ אין דער אַלטער היים, סײַ אין דער נײַער — איז די איבערזעצונג פֿון ראָלניקס זכרונות טאַקע דער בעסטער מקור.