פֿון פּאַריז — ייִדישער ראַדיאָ פֿאַר אַלעמען

From Paris - Yiddish Radio For Everyone


פֿון מאַשע פֿאָגעל

Published January 19, 2017, issue of January 27, 2017.
שאַרל גאָלדשלאַגער
שאַרל גאָלדשלאַגער

סוף־כּל־סוף, האָבן מיר אויף דער אינטערנעץ אַ ייִדישן ראַדיאָ פֿאַר אַלעמען: פֿאַר די װאָס קענען ייִדיש, ווי אויך פֿאַר די וואָס רעדן בלויז פֿראַנצױזיש, ענגליש אָדער שפּאַניש אָבער װילן אויך הערן אַ ייִדיש װאָרט. 

די גרינדער פֿון „ייִדישער ראַדיאָ פֿאַר אַלע‟ האָפֿן אַז יעדער איינער, װוּ ער זאָל זיך נישט געפֿינען, וועט קענען דורך אַ פֿאַרבינדונג צו דער אינטערנעץ הערן פּראָגראַמען פֿון אַ הויכער קוואַליטעט װעגן דער ייִדישער שפּראַך און אַשכּנזישער קולטור, אױף ייִדיש און אױף אַנדערע שפּראַכן. 

צװישן די זאַכן װאָס מע קען הערן אויף „ייִדיש פֿאַר אַלע‟: אַ פֿאָרלײענונג אױף ענגליש פֿון י. ל פּרצס דערצײלונג „אױב נישט נאָך העכער‟; אַ קורצע מעשׂה פֿון משה נאַדיר, „װי אַ קעניג לעקט האָניק‟, אױף ייִדיש, רעציטירט פֿון הערץ גראָסבאַרד; שאַרל גאָלדשלאַגער, דער גרינדער פֿונעם ראַדיאָ, לייענט אױף פֿראַנצױזיש אַ צווייטע דערצײלונג; מע קען הנאה האָבן פֿון די הומאָריסטישע סקיצעס פֿון דזשיגאַן און שומאַכער, און הערן סײַ קלאַסישע סײַ נאָך נישט פֿאַרעפֿנטלעכע ייִדישע לידער. אײנער פֿון די סאַמע אַקטיװסטע מיטגלידער, דניאל סאַרטען, לייענט די דערצײלונג פֿון זײַן ברודערס לעבן אין די צײַטן פֿון דער קריג. 

הערן װעט מען אױך קענען די נײַעס אױף ייִדיש, און די כראָניקעס פֿון רות לעװין אויפֿן ישׂראלדיקן ראַדיאָ „קול ישׂראל‟.

דער אײַנפֿאַל צו שאַפֿן אַזאַ ראַדיאָ־קאַנאַל קומט פֿון אַ פֿראַנצױזישער „פֿײסבוק‟־גרופּע װאָס איז געבענטשט געװאָרן מיט הצלחה. די גרופּע הײסט טאַקע Yiddish Pour Tous, וואָס איז טײַטש „ייִדיש פֿאַר אַלעמען‟. מיט אַנדערע ווערטער, די זײַט עפֿנט די טיר פֿאַר אַלע מענטשן, װאָס פֿאַרינטערעסירן זיך מיט דער ייִדישער (אַשכּנזישער) קולטור, אַפֿילו אױב זײ אַלײן רעדן און לײענען נישט קײן ייִדיש. די גרופּע האָט בערך 8,500 מיטגלידער, נישט װײניקער װי די מער באַקאַנטע „פֿייסבוק‟־גרופּע Tu sais que tu es ashkenaze quand (דו ווייסט אַז דו ביסט אַן אַשכּנזי ווען…), װאָס גיט בלויז איבער פּשוטע פֿאַקטן וועגן דער קולטור פֿון הײַנטיקע ייִדן, און כּמעט אין גאַנצן נישט װעגן ייִדיש.

אין פֿראַנקרײַך, להיפּוך צו דער אַמעריקאַנער ייִדישער געזעלשאַפֿט, זענען ס׳רובֿ ייִדן ספֿרדים. דערפֿאַר האָבן די הײַנטיקע 50־ און 60־יעריקע קינדער פֿון פּױלישע, רומענישע און רוסישע ייִדן װײניק געלעגנהײטן זיך צו טײלן זײערע זכרונות.

„דעם אײַנפֿאַל אָנצוהייבן אַזאַ ׳פֿײסבוק׳־גרופּע האָב איך געהאַט מיט אַ 2, 3 יאָר צוריק,‟ האָט דערקלערט שאַרל גאָלדשלאַגער — אַ געלערנטער ייִד, װאָס רעדט מיט אַ רויִקן טאָן און פֿאַרנעמט זיך אָן אױפֿהער מיטן אָנפֿירן און מיט דער באַרײַכערונג פֿון דער גרופּע.

כאָטש שאַרל האָט הנאה פֿון דער אַרבעט, דאַרף ער אָפֿט זיך אַן עצה געבן מיט געוויסע מיטגלידער, וואָס “פּאָסטן” קאָמענטאַרן מיט פֿײַער־און־פֿלאַם אױף פֿאַרשידענע טעמעס װאָס קומען זיי אין קאָפּ אַרײַן.

שאַרל איז געבױרן געװאָרן גלײַך נאָכן קריג און רעדט און שרײַבט אַ פֿליסיקן ייִדיש. זײַנע עלטערן האָבן גערעדט בלױז ייִדיש אין דער הײם; ווי יונגע עמיגראַנטן, אַקאָרשט אַראָפּגעקומען פֿון דער באַן, האָבן זיי קײן פֿראַנצױזיש אין גאַנצן נישט געקאָנט. שאַרל האָט זיך געלערנט אין אוניװערסיטעט, באַקומען אַ גוטע שטעלע אין אַ פֿירמע, און נאָך לאַנגע יאָרן זיך אַרויפֿגעאַרבעט. קײן צײַט אויף ייִדיש האָט ער נישט געהאַט.