געשיכטע, ליטעראַטור

די דערשטיקונג פֿון אַ גרויסן רוסישן ראָמאַן

The Suppression of a Great Russian Novel

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

װען ער האָט געהאַלטּן בײַם פֿאַרענדיקן זײַן ראָמאַן אין 1959, האָט ער געשלאָסן אַ קאָנטראַקט פֿאַר זײַן פּובליקאַציע מיטן מאָסקװער ליטעראַרישן זשורנאַל „די פֿאָן” און אַפֿילו באַקומען אַ היפּשן אַװאַנס. אָבער װען די רעדאַקטאָרן האָבן איבערגעלײענט דעם כּתבֿ־יד, האָבן זײ זיך איבערגעשראָקן. עס האָט זיך אַרײַנגעמישט דער צענטראַל־קאָמיטעט פֿון דער קאָמוניסטישער פּאַרטײ און מען האָט צונױפֿגערופֿן אַ פֿאַרזאַמלונג אין דער רעדאַקציע, כּדי צו דערקלערן גראָסמאַנען, אַז זײַן ראָמאַן איז אַנטיסאָװעטיש און מען טאָר אים בשום־אופֿן ניט דרוקן.

גראָסמאַן האָט דאָס פֿאַרשטאַנען און איז אױף דער פֿאַרזאַמלונג ניט געקומען. מען האָט אים מודיע געװען דעם באַשלוס טעלעפֿאָניש, און אין אַ פּאָר חדשים אַרום זײַנען צו אים געקומען דרײַ אָפֿיצירן פֿון דער געהײם־פּאָליצײ און צוגענומען אַלע כּתבֿ־ידן, וואָס זיי האָבן דאָרט געפֿונען. גראָסמאַן האָט געפּרוּװט פּראָטעסטירן און אָנגעשריבן אַ בריװ אין דעם צענטראַל־קאָמיטעט. מען האָט אים אײַנגעלאַדן אױף אַ שמועס מיטן הױך־געשטעלטן באַאַמטן און געעצהט, ער זאָל פֿאַרגעסן אָן דעם ראָמאַן.

פֿעלדמאַן און ביט־יונאַן מאַכן אַ פּרוּװ זיך פֿאַנאַנדערצוקלײבן אין דער דאָזיקער געשיכטע מיט דער הילף פֿון די דאָקומענטן פֿון גראָסמאַנס „ענין” אינעם צענטראַל־קאָמיטעט. װײַזט אױס, אַז די פּאַרטײ האָט באַטראַכט דעם דאָזיקן ענין אױפֿן סאַמע שפּיציקן ניװאָ, און ניקיטאַ כרושטשאָװ אַלײן האָט זיך דערמיט אָפּגעגעבן פּערזענלעך. אַ סבֿרה, האָט מען מורא געהאַט, אַז עס װעט זיך איבערחזרן די מעשׂה מיט באָריס פּאַסטערנאַקס ראָמאַן „דאָקטאָר זשיװאַגאָ”, װאָס איז אַרױס אין אױסלאַנד און האָט גלײַך באַקומען דעם נאָבעל־פּריז. דער עיקר איז געװען ניט צו דערלאָזן אַ פּובליקאַציע פֿון גראָסמאַנס ראָמאַן אין אױסלאַנד. דערפֿאַר האָט מען גלײַך קאָנפֿיסקירט אַלע קאָפּיעס. אָבער מען האָט ניט געקענט זײַן זיכער, אַז קײן אַנדערע קאָפּיע איז ניט בנימצא ערגעץ־װוּ פֿאַרבאַהאַלטן. האָט מען געדאַרפֿט פֿאַרזיכערן, אַז גראָסמאַן װעט זיך ניט דערװעגן צו לאָזן דרוקן זײַן ראָמאַן אין אױסלאַנד.

גראָסמאַן האָט בפֿירוש געזען װי מען האָט באַגאָסן מיט שמוץ פּאַסטערנאַקן פֿאַר „דאָקטאָר זשיװאַגאָ”. נאָך ערגער, איז ער אױך געװױר געװאָרן, אַז מען האָט אַרעסטירט זײַן קאָכאַנקע. חוץ דעם, איז ער ניט געװען אַזױ באַרימט אין מערבֿ װי פּאַסטערנאַק און ניט געהאַט דאָרט קײן קאָנטאַקטן. אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד האָט מען װײַטער אַרױסגעגעבן זײַנע ביכער און באַצאָלט האָנאָראַרן, בתּנאי, אַז ער זאָל פֿאַרגעסן אָן זײַן ראָמאַן. גראָסמאַן איז געװאָרן שטאַרק דענערװירט און געשטאָרבן פֿון ראַק אין אַ פּאָר יאָר אַרום אינעם עלטער פֿון 59 יאָר.

די סאָװעטישע מאַכט האָט דערגרײכט איר ציל. מען האָט דערשטיקט דעם סקאַנדאַל, און „לעבן און גורל” איז פֿאַרבליבן ניט־באַקאַנט ביז 1980. צו יענער צײַט איז זײַן פּאָליטישער עפֿעקט שױן ניט געװען אַזױ שטאַרק. פֿעלדמאַן און ביט־יונאַנס בוך אַנטפּלעקט די מעכאַניק פֿון דער סאָװעטישער פּאָליטיש־אידעאָלאָגישער מאַשין, כאָטש צומאָל זײַנען זײ צו קריטיש לגבי די גבֿית־עדותן פֿון יענער תּקופֿה. די זכרונות מעגן זײַן ניט פּינקטלעך אין פּרטים, אָבער זײ האָבן אָפּגעהיט די אַטמאָספֿער פֿון האָפֿענונג און שרעק פֿון יענער תּקופֿה.